Acht valse vormen van vroomheid en hoe ze te vermijden

Ons geestelijk leven is het leven van genade in ons. Hierdoor worden we kinderen van God. Om ons spirituele leven te behouden en te ontwikkelen, is een reeks handelingen nodig die het leven van vroomheid vormen. Hoe moet dat leven van vroomheid zijn? Welke afwijkingen moeten vermeden worden? Dit zijn problemen die we moeten begrijpen om vooruitgang te boeken in heiligheid.

Concessies aan de wereld

In een toespraak tot universiteitsstudenten in Rome in juni 1952 maakte de Heilige Vader Pius XII een opmerking die het belang van het onderwerp goed laat zien, en vooral de noodzaak om het op een praktische manier aan te pakken. Zijne Heiligheid analyseerde de morele crisis die de jeugd gewoonlijk doormaakt: "Laten we de vraag buiten beschouwing laten hoe deze crisis werd uitgelokt, tot welke intellectuele moeilijkheden en andere omstandigheden hebben bijgedragen, [redenen] die kunnen worden gezocht... in de wilde jungle van ongebreidelde passies en morele afwijkingen, of misschien in het troebele veld van concessies die mensen menen te moeten doen aan de eisen van een begeerde carrière." Inderdaad, hoeveel concessies wordt een vurig katholiek gevraagd te doen in onze dagen! Hoe vermijd je compromissen met de geest van de wereld, behalve door stevige vroomheid? Wat moeten daarom de kenmerken van ware vroomheid zijn? Voordat we de ware vroomheid beschrijven, zullen we enkele soorten valse vroomheid analyseren die veel voorkomen in de moderne wereld en de morele afwijkingen laten zien waartoe ze leiden.

1. Minimalistische vroomheid

In al zijn daden van vroomheid is een minimalistische toegewijde tevreden met wat hem absoluut onmisbaar lijkt. Zijn gebeden zijn kort, snel, bijna mechanisch. Hij gelooft dat een maandelijkse of wekelijkse communie voldoende is en denkt er zelfs niet aan om deze vaker te ontvangen. Als iemand hem aanmoedigt om vaker ter communie te gaan, zal hij misschien antwoorden met een vriendelijk woord, maar in de overtuiging denken dat hij al genoeg doet. Sint-Ignatius lijkt hem wat overdreven als hij dagelijkse meditatie aanbeveelt. 's Morgens en voor het slapengaan zegt hij haastig een paar Weesgegroetjes en denkt dat zijn plicht volbracht is. Wekelijks biechten uit devotie, zelfs zonder zware zonde, lijkt hem volkomen overbodig. Hij beoefent andere daden van vroomheid zoals spiritueel lezen, bezoeken aan het Allerheiligste Sacrament, gebeden voor en na de maaltijd, en schietgebedjes zonder de minste warmte.

Lauwe houding

Deze verslapping in de praktijk van de vrome handelingen wordt weerspiegeld in het hele leven van de minimalist. In zijn gesprekken gaat hij zelden in op spirituele zaken of onderwerpen die te maken hebben met het apostolaat. Zijn algemene houding in de maatschappij, tegenover zijn vrienden en collega's, of zelfs familie, is nooit zo uitgesproken katholiek als verwacht mag worden. Zijn manier om bijna-zondige gelegenheden te vermijden en te reageren op verleidingen is altijd lauw en twijfelachtig. Het apostolaat geeft hem geen enkel plezier; hij besteedt er de minste, onontbeerlijke hoeveelheid tijd aan om er niet slecht uit te zien. Als gevolg daarvan brengt zijn apostolaat slechts zeldzame en zwakke vruchten voort. Als een ijverige vriend hem wijst op de reden van de inefficiëntie van zijn werk, verdedigt hij zich door secundaire factoren de schuld te geven. Zo probeert hij zichzelf te misleiden over de werkelijke oorzaak. Kortom, zijn leven is lauw, laks en zonder enthousiasme.

Sluipmoordenaar

Om dit soort valse vroomheid goed te begrijpen, moeten we opmerken dat minimalisme verschillende gradaties kent. Men kan een minimalist zijn, ook al gaat men elke dag ter communie, houdt men dagelijks een meditatie en volgt men alle regels van de religieuze vereniging waartoe men behoort, en ook al kan ons apostolaat enige vrucht voortbrengen. Dit alles is namelijk mogelijk zonder het verlangen naar perfectie dat kenmerkend is voor niet-minimalistische vroomheid. Zelfs een vurig persoon kan trekjes van minimalisme hebben: een klein gebrek dat hij niet wil corrigeren omdat hij 'ervan overtuigd' is dat hij genoeg heeft gedaan en niets anders nodig heeft om helemaal gelukkig te zijn met zichzelf. Omdat er in het spirituele leven geen stagnatie is, verliest de minimalist in feite altijd terrein. Die val kan langzaam gaan en onopgemerkt blijven, maar is onvermijdelijk. Een typisch voorbeeld van een minimalistische toegewijde is de rijke man uit het Evangelie. Hoewel hij sinds zijn jeugd de geboden in praktijk bracht, wilde hij Onze Lieve Heer niet volgen. Sommige theologen geloven zelfs dat hij veroordeeld is.

Lees ook: De geest van boete en waarom we die nodig hebben

2. Vroomheid zonder vorming

Dit is de vroomheid van een gelovige met een gebrekkige en oppervlakkige religieuze vorming en die niet probeert deze te verdiepen. Hij heeft zich nooit verdiept in de waarheden van ons geloof en kent zelfs de catechismus niet. In het leven van vroomheid is hij een kind. Hij weet niet waarom de Kerk meditatie aanbeveelt, hoe je het moet doen of welke vruchten je ervan kunt plukken. Hij weet niet waarom we moeten bidden, vaak gebruik moeten maken van de sacramenten en een diepe devotie voor heiligen moeten hebben. Alles in hem wordt gestuurd door indrukken, impulsen en routine; hij wordt of enthousiast van devoties of heeft er een hekel aan zonder reden. In hem is er geen rechtschapen ordening van alles volgens de goede normen die de Kerk leert.

Onwetendheid

De toegewijde zonder vorming weet niet eens dat de principes van bovennatuurlijk leven bestaan. Hij kent de wonderen niet die goddelijke genade kan verrichten in de menselijke ziel. Hoe kan hij een leven van diepe en ernstige vroomheid hebben als hij de waarde van een goed gemaakte communie niet kent? Wanneer zijn meditatie arm en zonder horizon is? Als hij niet weet hoe hij moet bidden? Als hij de mysteries van ons geloof niet kent? Als hij niets weet over de gemeenschap der heiligen, de laatste verrijzenis, de onbevlekte ontvangenis, enzovoort? Laten we slechts één voorbeeld nemen. De heilige Paulus schreef: "Ik kan alles doen in Hem die mij kracht geeft." Wat een bron van energie en moed geeft deze boodschap! Ze behoedt ons voor alle ontmoediging. Het zet ons aan tot de meest gedurfde en heldhaftige spirituele ondernemingen. Een toegewijde zonder vorming weet dat allemaal niet.

3. Onophoudelijke vroomheid

De heilige Louis-Marie Grignion de Montfort schrijft: "Onstandvastige toegewijden zijn zij van wie de devotie tot Onze Lieve Vrouw met vlagen wordt beoefend. Soms zijn ze vurig en soms zijn ze lauw. Soms lijken ze bereid om alles te doen om Onze Lieve Vrouw te behagen, en kort daarna zijn ze helemaal veranderd. Ze beginnen met het omarmen van elke devotie tot Onze Lieve Vrouw. Ze sluiten zich aan bij haar broederschappen, maar houden zich niet trouw aan de regels. Ze zijn zo veranderlijk als de maan en net als de maan legt Maria ze onder haar voeten. Door hun wispelturigheid zijn ze het niet waard om tot de dienaressen van de meest getrouwe Maagd gerekend te worden, want trouw en standvastigheid zijn de kenmerken van Maria's dienaressen. Het is beter om onszelf niet te belasten met een veelheid aan gebeden en vrome praktijken, maar er slechts een paar aan te nemen en ze met liefde en volharding uit te voeren, ondanks de tegenwerking van de duivel, de wereld en het vlees." Deze wisselvalligheid kan zich manifesteren in alle praktijken van vroomheid en in elk apostolaatsleven.

Gezaaid op de rotsen

Hoe zal een onstandvastige gelovige zich bijvoorbeeld gedragen als hij de leiding krijgt over een Mariacongregatie? Zodra ze hem die functie geven, wordt zijn ziel vervuld van enthousiasme. Hij maakt perfecte plannen en voornemens die alle lof verdienen. Maar wanneer de tijd voor concrete prestaties komt, verandert de fase van de maan. Zijn holle enthousiasme verdwijnt bij de minste moeilijkheid en hij laat alle plannen zonder aarzelen varen. Op een bepaald moment hoort hij over een nieuw apostolaat en besluit van harte om het in zijn congregatie in praktijk te brengen. Hij organiseert bijeenkomsten om de zaak te behandelen, doet dringende uitnodigingen aan degenen die terughoudend lijken en praat alleen nog maar over dat nieuwe werk. Na enige tijd verdwijnt zijn enthousiasme omdat er een nieuw idee is opgedoken of gewoon omdat hij het vergeten is. Zo gaat onze onstandvastige toegewijde, van enthousiasme naar enthousiasme, door met zijn leven. Zijn leven van vroomheid bestaat uit onvervulde voornemens en zijn leven van apostolaat bestaat uit onvervulde plannen. Wat zal hij aan God te presenteren hebben bij het Laatste Oordeel?

Lees ook: Eva Vlaardingerbroek over haar katholieke geloof: "Ik nam een sprong in het diepe"

4. Geïnteresseerde vroomheid

"En het geschiedde, toen Hij op weg was naar Jeruzalem, dat Hij door het midden van Samaria en Galilea ging. En toen Hij in een zekere stad kwam, ontmoetten Hem tien mannen, melaatsen, die veraf stonden. Zij verhieven hun stem en zeiden: Jezus, meester, ontferm U over ons. En toen Hij ze zag, zeide Hij: Ga heen, toon u aan de priesters. En het geschiedde, terwijl zij gingen, dat zij rein werden. En een van hen, toen hij zag dat hij rein was gemaakt, ging terug en verheerlijkte God met luide stem. En hij viel op zijn aangezicht voor Zijn voeten, dankzeggende; en dit was een Samaritaan. En Jezus, antwoordende, zeide: Werden er niet tien rein gemaakt? En waar zijn de negen? Er is niemand gevonden om terug te keren en God te verheerlijken, dan deze vreemdeling. En Hij zeide tot hem: Sta op, ga heen, want uw geloof heeft u gezond gemaakt." De negen melaatsen die niet terugkeerden om Onze Lieve Heer te bedanken, hadden wel enige vroomheid. Toen ze zagen dat Onze Lieve Heer in de buurt van hun stad kwam, gingen ze hem tegemoet, wat laat zien dat ze geloofden dat hij hen kon genezen. Ze waren niet zoals degenen die onverschillig bleven toen Onze Lieve Heer voorbij kwam. Ze vroegen Jezus medelijden met hen te hebben en noemden Hem zelfs meester. Maar wat was de uiteindelijke reden voor hun toewijding? Eigenbelang. Ze wilden genezen worden. Niemand van hen keerde terug om God eer te geven, want in feite gaven ze niets om de eer van God.

Eigenbelang

Bestaat er tegenwoordig vroomheid uit eigenbelang? Zeker. Eer geven aan God en goed doen voor de zielen is misschien niet de primaire intentie van een katholiek die ijverig is in zijn apostolaat, maar eerder om een persoonlijk voordeel te behalen, zoals bijvoorbeeld congreslid worden. Apostolaat is voor hem een manier om carrière te maken. Vroomheid uit eigenbelang kan bestaan uit gemakzucht, economische, sociale of andere voordelen. In de meeste gevallen verschijnt de egoïstische kant van vroomheid op een vermomde manier. Mensen zijn gretig op zoek naar persoonlijke voordelen die ze onderweg kunnen vergaren. Als een geïnteresseerde gelovige een openbare toespraak moet houden, is hij veel meer bezig met pronken en het tonen van zijn natuurlijke kwaliteiten dan met het goed doen aan zielen. Merk op dat vroomheid uit eigenbelang vaak onbewust is, maar daarom niet minder verwijtbaar. Een zelfzuchtige toegewijde is opportunistisch en heeft een hekel aan offers die hem geen persoonlijk gewin opleveren; hij begrijpt de geest van boetedoening niet en is helemaal niet dankbaar voor de genaden die hij ontvangt.

5. Sentimentele vroomheid

Sentimentele vroomheid bestaat uit een hypertrofie van sentimenten waardoor het hele spirituele leven van een persoon gebaseerd is op emoties en sensaties. In ware vroomheid moet de wil beheerst worden door intelligentie; uiteindelijk moet het hele spirituele leven georiënteerd zijn door rationele motieven. Dat betekent niet dat gevoelens geen rol spelen in ware vroomheid; ze moeten de rede vergezellen door de beoefening van de deugd te begunstigen en aan te moedigen. Maar ze zijn niet essentieel voor het spirituele leven en kunnen afwezig zijn, vooral in momenten van beproeving. In het algemeen is een gebed zonder troost verdienstelijker dan wanneer het gepaard gaat met emoties en vlagen van enthousiasme in de ziel.

Grillig geloof

Maar een sentimentele gelovige denkt daar anders over. Voor hem zijn spirituele vibraties de thermometer van het spirituele leven. Als hij tijdens het bidden voor een standbeeld voelt dat alle vezels van zijn hart trillen, gaat hij weg met de zekerheid dat zijn gebed goed gedaan was. Als hij geen enkele emotie voelt, denkt hij dat zijn gebed nutteloos was en kort hij het meestal zoveel mogelijk in.
Na het beëindigen van een retraite brengt hij een paar dagen door met grote 'vurigheid' en vervult hij al zijn plichten. Maar wanneer zinnige emoties verdwijnen - iets wat onvermijdelijk is - verdwijnt al zijn vurigheid en wordt hij weer dezelfde persoon als voorheen. Hij bestrijdt zijn gebreken alleen als hij een impuls voelt om dat te doen. Hij doet alleen apostolaat met mensen die prettig zijn om mee om te gaan, of wanneer hij er zin in heeft.

Lees ook: Waarom iedereen het eerste gebod nodig heeft

6. Romantische vroomheid

Net als sentimentele vroomheid overwaardeert romantische vroomheid gevoelens. Maar wat een romantische toegewijde doet vibreren is anders dan wat een sentimentele toegewijde doet vibreren. De laatste floreert in vrome praktijken. De romanticus doet dat met liturgische, sociale of esthetische uiterlijkheden van religieuze praktijken. Hij zoekt geen sensaties in het gebed, maar in het ceremoniële dat het gebed omringt. Een romantische gelovige gaat naar de Heilige Mis. Als de organist niet briljant was; als onervaren misdienaars de harmonie van de liturgie verstoorden; als de preek, hoewel uitstekend, een grammaticale fout bevatte; of als het publiek niet erg select was, gelooft onze romanticus dat de Heilige Mis geen waarde had. Als het ware veracht hij eenvoudig, hoewel vroom, gebed. Zijn meditatie - als hij die al maakt - wordt bevolkt door dromen, fantasieën en innerlijke uitspraken. Als zijn apostolaatswerk hem niet in staat stelt zich een ridder van de Ronde Tafel te wanen, raakt hij al snel ontmoedigd en apathisch. Hij waardeert bijna alleen 'grote gebaren', originele uitspraken en romantische houdingen in het algemeen. Kortom, geestelijk leven is voor hem een geheel van apparaten zonder bovennatuurlijke inhoud.

7. 'Verlichte' vroomheid

Wij noemen 'verlicht' de vroomheid van een trotse en naturalistische gelovige die denkt dat hij voldoende beschaafd en opgeleid is om de waarde van eenvoudige vrome praktijken te ontkennen. Een 'verlichte' katholiek is altijd op de hoogte van de laatste wetenschappelijke ontwikkelingen; hij kent de culturele stromingen van onze tijd; hij heeft de hoogste achting voor zijn eigen intellectuele capaciteiten. Hij gelooft dat hij een open en superieure geest heeft. Hij neemt eenvoudige devoties zoals het bidden van de rozenkrans, bezoeken aan het Allerheiligste Sacrament, novenen aan Onze Lieve Vrouw en de heiligen en schietgebedjes dan ook niet serieus. Hij vindt het kinderachtig om medailles of scapulieren te dragen, iets wat misschien nuttig is voor het gewone volk maar belachelijk voor hem. Want - zo denkt de 'verlichte' gelovige - een intellectueel is superieur aan dat bijgeloof.

Uitwendig geloof

De katholieke leer toont dat, aangezien de mens uit ziel en lichaam bestaat, innerlijke praktijken van vroomheid niet voldoende zijn, zodat ook uitwendige devoties onmisbaar zijn. Als de innerlijke vroomheid niet naar buiten wordt gebracht door middel van concrete praktijken en zintuiglijke tekenen, heeft ze de neiging te verdorren. In de zesde regel van Sentire cum Ecclesia 'de geest van de Kerk hebben', zegt Sint-Ignatius: "Heb grote waardering voor relikwieën, vereer ze en bid tot de heiligen aan wie ze toebehoren; waardeer de plechtigheden van de "staties", pelgrimstochten, aflaten, jubilea, kruistochtbullen, de gewoonte om kaarsen aan te steken in de kerk en andere soortgelijke dingen die onze vroomheid en toewijding helpen."

8. Naturalistische vroomheid

Laten we ons een naturalistische gelovige voorstellen die het apostolaat van een religieuze vereniging moet organiseren. Hoe zal zijn oriëntatie zijn? In zijn aanpak zal hij de vrome praktijken en al het andere dat met het bovennatuurlijke leven te maken heeft naar de tweede plaats verschuiven of zelfs vergeten. Voor de rest heeft een naturalist een kogelvrije toewijding. Hij is bekwaam, actief, onvermoeibaar, een echte beweger. Zodra hij zijn positie aanneemt, zal hij een prachtig plan maken om lezingen te organiseren over brandende kwesties van de dag. Hij zal een sportafdeling oprichten, die hij zeer waardeert, en deze sterk aanmoedigen. Hij zal cursussen voorbereiden en professoren uitnodigen die uitblinken door hun natuurlijke kwaliteiten, ook al is hun doctrine dubieus. Onze naturalistische gelovige zal databases organiseren, plannen voor apostolaat, reclame voor de vereniging maken en duizend andere activiteiten bedenken.

Lees ook: De opkomst van Instagram-bekeerlingen: jongeren ontdekken de Kerk door sociale media

Het beste deel

Het enige waar hij niet aan zal denken is wat Onze Lieve Heer in het Evangelie het enige noodzakelijke noemde: "Het geschiedde nu, toen zij gingen, dat Hij inging in een zekere stad; en een zekere vrouw, Martha genaamd, ontving Hem in haar huis. En zij had een zuster, Maria genaamd, die ook aan de voeten des Heren zat en zijn woord hoorde. Maar Martha had het druk met veel dienen. Die stond op en zeide: Heer, hebt Gij er geen zorg voor dat mijn zuster mij alleen laat om te dienen? Spreek dan tot haar, dat zij mij helpt. En de Heer, antwoordende, zeide tot haar: Martha, Martha, gij zijt voorzichtig en bezorgd over vele dingen: slechts één ding is noodzakelijk. Maria heeft het beste deel gekozen, dat haar niet zal worden ontnomen."

Vruchteloos

Een naturalistische gelovige heeft dezelfde opvatting over deugd als Martha. Hij organiseert lezingen en mailinglijsten, maar denkt er bijna niet aan om het leven van vroomheid in de vereniging te vergroten. De gevolgen daarvan zullen rampzalig zijn. Zonder regelmatige communie, een leven van gebed en toevlucht tot genade zullen al zijn plannen voor apostolaat vruchteloos zijn, zoals Onze Heer zei: "Sine me, nihil potestis facere", ofwel "Zonder Mij kun je niets doen."

Dit artikel was eerder gepubliceerd op tfp.org

Laatst bijgewerkt: 3 september 2024 06:53

Doordring heel Nederland van de boodschap van bekering

Uw gift brengt de boodschap van bekering en hoop van Onze Lieve Vrouw in Fatima aan duizenden mensen.

Doneer