Halloween is steeds populairder in Nederland. Bron afbeelding: 663highland / Wikimedia Commons.
Kan Halloween weer gekerstend worden?
Nu Halloween dichterbij komt, is het debat over de vraag of katholieken mee moeten doen met de vieringen weer opgelaaid. Velen beweren dat het een onschuldige feestdag voor kinderen is waaraan katholieken vrijelijk mogen deelnemen. Anderen beweren dat het nu is afgedaald naar duistere gebieden met de terugkeer van heidense en Satanische beelden; het zou dus verboden moeten zijn.
Halloween "opnieuw gekerstend"
En dan zijn er nog mensen die een derde manier zoeken om het ergens tussenin te benaderen. Zij stellen alternatieve vieringen voor, herdenkingen van Allerheiligen of herfstfeesten. Op deze manier kan Halloween, een van oorsprong katholiek feest, "opnieuw gekerstend" worden en een nieuwe bestemming krijgen om het geloof te promoten. Ze hopen Halloween te veranderen in een leermoment voor alle goede christenen.
Halloween overtreft in economisch opzicht Kerst
Een christelijke manier vinden om Halloween te vieren is voor veel ouders een probleem. Halloween kan niet genegeerd worden. Hun kinderen zullen er noodzakelijkerwijs aan worden blootgesteld. Het is een feest geworden dat in economisch opzicht alleen door Kerstmis wordt overtroffen. Veel huishoudens hebben nu Halloweenversieringen binnen en buiten hun huis. Het is een grote feestavond waarvoor Amerikanen miljarden dollars uitgeven aan kostuums en evenementen. Het is een grote avontuurlijke nacht voor kinderen die zich bezighouden met hun traditionele zoektocht naar "trick or treat".
Halloween kan niet genegeerd worden
We kunnen echter niet om een ander punt heen. De duistere vieringen van Halloween verheerlijken het occulte, het bizarre en het macabere. Nieuwe ontwikkelingen in kostuums maken zombieachtige outfits veel realistischer en gruwelijker. De toenemende populariteit van Satanische bewegingen zoals Wicca heeft geholpen om Halloween als heilig te populariseren. De moderne focus van Halloween is steeds meer gericht op een fascinatie voor het kwaad, horror en bloederigheid. Ironisch genoeg maakt een liberale samenleving die de toename van geweld en misbruik op andere gebieden betreurt, weinig bezwaar tegen deze bloederige en macabere feestdag.
Heidense wortels van Halloween
Het vinden van een derde weg kan dus alleen slagen als het christelijke doel en de christelijke betekenis van Halloween kunnen prevaleren boven het macabere dat vandaag de dag de toon zet. Degenen die op zoek zijn naar alternatieven moeten teruggaan naar de wortels van het festival, zowel heidens als christelijk, om te zien of er iets gered kan worden.
Lees ook: Hoe Sint-Michaël bij Robbie de duivel uitdreef
Oorsprong in Keltisch herstfestival
De verre oorsprong van Halloween is problematisch. Het valt niet te ontkennen dat Halloween zijn oorsprong vindt in het Keltische herfstfestival Samhain. Het hield veel bijgeloof en occulte ceremonies in die gericht waren op de Druïdische heer van de dood. Sommige historici beweren dat de Druïden mensen- of dierenoffers brachten en zelfs occulte orgieën hielden om speciale festivals te markeren. In dit geval maakte het verkleden als boze geesten en demonen deel uit van de viering.
Kerk kan heidens feest 'dopen'
De afschuwelijke en zelfs giftige aspecten van het heidense feest moesten zeker gedoopt worden. De Kerk reageerde inderdaad op zulke gelegenheden om de afgoden omver te werpen en de volkeren van hun bijgeloof te bevrijden. Vaak maakten missionarissen gebruik van de gewoonte om speciale heidense feestdagen te vieren om er christelijke feesten of heilige dagen voor in de plaats te stellen.
De heilige Bonifatius hakt de Donareik om: het begin van de kerstening der Nederlanden.
Het antwoord van de Kerk is Allerheiligen en Allerzielen
Dit is precies wat de Kerk met Halloween heeft gedaan. In de negende eeuw werd dit heidense feest vervangen door een tweedaags feest ter nagedachtenis aan alle doden die gered zijn: Allerheiligen herdenkt degenen die nog niet heilig verklaard zijn in de hemel, zodat ook zij hun feest kunnen vieren. Allerzielen herdenkt de arme zielen die gered zijn van het eeuwige vuur van de hel, maar een tijdlang lijden in het vagevuur.
Taarten om zielen te werven
Op de vooravond van deze twee feesten luidden de klokken en herinnerden de stadsomroepers iedereen eraan om voor de arme zielen te bidden. Zo gingen op All Hallows Eve, het latere Halloween, kinderen uit arme gezinnen van deur tot deur om voedsel en snoep te ontvangen in ruil voor het bidden voor de zielen van de doden. Dit "souling", zoals het werd genoemd, leidde tot het "werven van zielen"-taarten die deel uitmaakten van de traditie. De gierige gevers wachtten onschuldige grappen.
Een feest voor de armen
De feestvierders zongen:
Soul! Soul! Soul-cake!
Please good Missis, a soul-cake!
Apple, pear, plum or cherry,
Any good thing to make us all merry.
One for Peter, two for Paul
Three for Him who made us all.
Halloween was dus een feest dat ten goede kwam aan de armen op aarde en aan hen die nog veel armer waren in het vagevuur. Het was een tijd van vrolijkheid maar ook van grote liefdadigheid.
Dagen van droefheid, dagen van vreugde
Er zijn tijden van boetedoening en vasten in het liturgische jaar, maar er zijn ook tijden van vreugde. Als een echte moeder voorziet de Kerk de gelovigen van feestelijke dagen van feesten en vrolijkheid. De Kerk heeft er dus geen probleem mee dat mensen verkleed bij de buren op bezoek gaan.
Feesten met maskers en kostuums
In middeleeuws Europa was het erg populair om "te gaan mummelen", de gewoonte om verkleed in een buurt te komen. De feestvierders zongen, feestten en haalden streken uit in ruil voor verfrissingen, geld of goede wensen. Dergelijk getier was erg populair op belangrijke feestdagen, waarvan er in de Middeleeuwen veel waren. Ze ontaardden niet in luidruchtige of vunzige feesten zoals het huidige ontkerstende Mardi Gras of andere dergelijke feesten.
Verboden in de protestantse wereld
In het protestantse Europa en Amerika stond Halloween in de koloniale tijd op de lijst van verboden religieuze praktijken, een lijst die door sommige radicale sekten werd uitgebreid met Kerstmis. Het werd pas in acht genomen toen Ierse katholieke immigranten in de negentiende eeuw het gebruik meenamen naar hun nieuwe thuisland. In de jaren 1920 werd een geseculariseerde versie van Halloween geïntroduceerd met de praktijk van trick or treating. Tegen de jaren vijftig kreeg het geleidelijk meer aanhang en acceptatie.
Griezelige ondertoon
De meer recente vieringen benadrukken echter de heidense oorsprong met zijn bovennatuurlijke en griezelige ondertoon. Het is gecombineerd met slasher- en horrorfilms en zombiefeesten en -evenementen om er een festival van de duisternis van te maken dat de kwade kant van de spirituele wereld omarmt.
Terugkeer naar heidense oorsprong
Zo is Halloween teruggekeerd naar zijn heidense oorsprong en heeft het die van de christelijke naastenliefde verlaten. Het behoort niet langer toe aan de armen, maar aan degenen die zich bezighouden met amusement en zelfverwennerij. Ooit was Halloween het feest van onschuldige kleine kinderen, maar nu wordt het gevierd door feestvierende volwassenen. Degenen die het vieren bidden niet voor de redding van arme zielen, maar koesteren in plaats daarvan een duivelse vreugde over verdoemde zielen.
Nuttige alternatieven voor katholieke kinderen
Vindingrijke geestelijken en ouders hebben alternatieven gevonden die tot de verbeelding van kinderen spreken. Veel van deze alternatieven zijn feestjes waarbij kinderen zich verkleden als heiligen of religieuze figuren om zo Allerheiligen te vieren. Deze alternatieve evenementen kunnen nuttig zijn om kinderen wat katholieke cultuur bij te brengen. Maar ze kunnen niet ver genoeg gaan.
Tegen de mediapromotie kun je amper op
Zulke vieringen kunnen niet concurreren met de zwaarbeladen mediapromotie van het huidige neo-paganistische Halloween. Kinderen worden blootgesteld aan de griezelige kant van Halloween in winkels, op scholen of in de huisdecoraties in hun buurt. Net als andere aspecten van de moderne cultuur kunnen deze niet genegeerd of weggelaten worden.
Strijd tegen het kwaad
Een vreedzame co-existentie tussen katholieke en heidense vieringen van Halloween is gedoemd te mislukken omdat het niet ingaat op de noodzaak om tegen het kwaad te vechten. Het bereidt het kind voor op een nederlaag later in het leven, omdat iedereen uiteindelijk de realiteit van het kwaad onder ogen moet zien zonder de hulp van anderen.
We moeten de confrontatie met de wereld aan
Daarom is de enige echte manier om Halloween opnieuw te kerstenen het verwerpen van elke vreedzame co-existentie in deze culturele zaken. Dit zal gebeuren wanneer geestelijken en ouders kinderen leren om de confrontatie aan te gaan met de wereld die ze niet kunnen negeren of vermijden. Ze moeten diep in het geloof duiken. Kinderen moeten gesterkt worden door het sacramentele leven en gebed om deze strijd aan te gaan op een manier die bij hun leeftijd past.
In de tijd van Halloween mogen we onze ogen richten op de heiligen, die het kwaad niet verheerlijkten maar overwonnen.
Leer dat de hel bestaat
Elke gekerstende viering van Halloween moet dus het idee versterken dat er een culturele strijd gaande is tussen de krachten van goed en kwaad. De hel bestaat en haar branden moeten worden vermeden. Wat is een betere manier om deze waarheden te demonstreren dan te wijzen op de macabere manifestaties van het kwaad die tijdens Halloween overal opduiken.
De heiligen overwinnen het kwaad
Het kan ook dienen als een gelegenheid om te wijzen op de overwinning van de heiligen op het kwaad van hun tijd. De vooravond van de twee heilige dagen van de Kerk kan weer een tijd worden om vrolijk te zijn en zoete zielencakejes te eten terwijl we bidden voor de arme zielen die lijden in het vagevuur.
Dit artikel verscheen eerder op tfp.org.
Lees ook: Allerzielen: bidden voor overledenen als werk van naastenliefde
Laatst bijgewerkt: 30 oktober 2023 07:24