Een portret van de heilige Josaphat prijkt achter een vergulde reliekhouder. Bron afbeelding: Wikimedia Commons / Nheyob
Sint-Josaphat Kuntsevych: Oekraïnse martelaar voor de eenheid van de Kerk
In de 16e eeuw hadden de oosterse kerken zich al eeuwenlang afgescheiden van de katholieke Kerk, en niemand verwachtte dat dit zou veranderen. Echter, een enkele bisschop zou zó effectief gehele bisdommen terug de Kerk in leiden, dat zijn vijanden hem bestempelden als "de zielenrover".
Bescheiden komaf
De toekomstige heilige werd in 1580 geboren in Volodymyr, in het huidige Oekraïne (toen deel van het Pools-Litouwse Gemenebest), in een Oosters-Orthodox gezin. Zijn wereldlijke naam was Ioann Kuntsevych. Alhoewel hij adellijke wortels had, had zijn vader zich toegewijd aan het handelsleven. De jonge Ioann toonde een hoge begaafdheid op de lokale school, maar omwille het beroep van zijn vader werd hij een leerling van een handelaar in Vilnius.
Toewijding aan God
Kuntsevych voelde echter een brandend verlangen om de Heer te dienen, en dus trad hij op vierentwintigjarige leeftijd toe tot een klooster onder de regel van de heilige Basilius de Grote: zijn naam zou voortaan Josaphat zijn. Hier groeide hij snel in verscheidene deugden en wijsheid, en hij begon dan ook vele bezoekers van heinde en verre te krijgen.
Het gebed tekende zijn leven
Broeder Josaphat stortte zich volledig op het gebed. Hij herhaalde het Jezusgebed ("Heer Jezus Christus, Zoon van God, ontferm U over mij, zondaar) zó vaak, dat hij het zelfs prevelde in zijn slaap. Hij beoefende ook kastijding van het lichaam: zijn broeders zagen hem dikwijls bidden op het kerkhof in hartje winter, blootsvoets en met opzet niet warm gekleed. Zijn lijden droeg hij op voor het zielenheil van anderen.
Een man van God
Door de Goddelijke Voorzienigheid trad broeder Josaphat toe tot het priesterschap, waarin hij in rap tempo voortgang maakte. Eerst werd hij tot diaken gewijd, toen tot priester in 1609, vervolgens werd hij bisschop van Vitebsk in 1617, en een jaar later zelfs aartsbisschop.
Lees ook: Maria: Mater Mea, Fiducia Mea - Vertrouwen in Maria
Verdeeld tot op het bot
De kersverse aartsbisschop had echter geen rustig weiland gekregen om zijn kudde in te hoeden: de regio was namelijk verdeeld in twee kampen. In 1596 had het aartsbisdom van Kiev besloten om terug in communie te treden met de Heilige Stoel door de Unie van Brest. Dit creëerde twee parallelle gemeenschappen: de Oekraïense Orthodoxen die zich weer aansloten bij de katholieke Kerk, en zij die weigerden hierin mee te gaan.
Hard tegen hard
De Orthodoxe gemeenschappen zagen hen die weer toetraden tot de Kerk als verraders, en noemden hen dan ook denigrerend "Uniaten". Velen accepteerden het Verdrag van Brest niet, en in 1618 vond er een opstand plaats in Mohilev. De Poolse overheid stuurde troepen, de leiders werden ter dood veroordeeld, en de Orthodoxe kerken overhandigd aan de Oosters-katholieken. De geschillen over kerkgebouwen bereikten na 1620 het punt dat honderden priesters stierven in confrontaties die veel weghadden van veldslagen.
In het hol van de leeuw
Eén van de plekken waar onrust heerste was Vitebsk, zijn eigen zetel. Aartsbisschop Josaphat besloot hier de gemoederen te sussen, ondanks waarschuwingen dat niet te doen. Een Orthodoxe priester schreeuwde plots beledigingen en verwensingen naar de geestelijke herder voor zijn eigen huis. Toen hij als reactie bevel gaf om de clericus onder huisarrest te plaatsen, luidden de kerkklokken, en een Orthodoxe menigte drong Sint-Josaphats woning binnen: zijn bedienden werden met gemak overmeesterd.
Een kroon van glorie
Toen de aartsbisschop oog in oog kwam te staan met de menigte, zei de heilige Josaphat kalm: "Waarom vallen jullie mijn dienaren aan? Reageer je woede af op mij." En zo geschiedde. Zijn hoofd werd opengespleten met een bijl, hij werd neergeschoten met een pistool, zijn lichaam werd ontdaan van alle kledij en door de straten gesleept, en tot slot op het diepste punt van de rivier de Dvina erin gegooid, vastgebonden aan zware stenen. Gelukkig wisten de katholieke gelovigen zijn lichaam terug te vinden.
Lees ook: Sint-José Sánchez del Río, held voor Christus Koning
Een glansrijke bemiddelaar
Men realiseerde zich al snel dat deze man niet zomaar een aartsbisschop was. Zijn lichaam was vijf jaar na zijn dood nog altijd niet vergaan, en de twee mannen die hem vermoord hadden herenigden zich met Rome: met hen duizenden anderen. Zelfs de Orthodoxe aartsbisschop Meletius, zijn grootse rivaal, verzoende zich met haar! Daarom liet paus Urbanus VIII 116 getuigen ondervragen in 1628, met als doel een mogelijke zaligverklaring. Dit gebeurde in 1643. Uiteindelijk werd hij in 1867 door paus Pius IX heilig verklaard: zijn feestdag is op 12 november.
Een brug tussen Oost en West
Hoewel er in de afgelopen decennia stappen zijn gezet om tot eenheid tussen Oost en West te komen, zijn er tot op de dag van vandaag nog spanningen tussen beide groepen. Laat ons daarom bidden tot de heilige Josaphat, die zijn leven heeft gegeven om deze wond in het lichaam van Christus te genezen. Sint-Josaphat, bid tot God voor ons, opdat de Kerk weer verenigd mag zijn!
Laatst bijgewerkt: 26 maart 2024 06:43