De heilige Andrzej Bobola, martelaar voor de eenheid van de Kerk.
Sint-Andrzej Bobola stierf voor eenheid van de Katholieke Kerk
Sint-Andrzej Bobola is in de huidige verschrikkingen van de Oekraïne-oorlog bij uitstek de heilige om aan te roepen. Daar zag het aan het begin van zijn leven bepaald niet naar uit.
Kiev ‘wieg van Rusland’
De oorlog om Oekraïne heeft velen verrast, maar hing al lang in de lucht. Het gebied van de huidige moderne staat is vanouds een twistappel tussen oost en west. Tegelijk ligt in zijn hart de oorsprong van de Russische natie en cultuur. Kiev wordt daarom wel de ‘wieg van Rusland’ en ‘moeder van de Russische steden’ genoemd. Vooral omdat Vladimir de Heilige daar in 988 zijn volk liet toetreden tot de ene heilige Katholieke Kerk.
Moskou ziet zich als ‘Derde Rome’
Helaas
zouden na de kerkscheuring van 1054, het Oosters Schisma, de
Orthodoxe Kerk (waartoe ook de Russisch-Orthodoxe behoort), onder leiding
van Constantinopel afvallig worden van de paus van Rome, de opvolger
van Petrus. Dat zijn zij – niet zonder rancune – voor het grootste
deel gebleven tot op de dag van vandaag. De verwijdering nam nog toe
na de val van Constantinopel – het ‘Tweede Rome’ – in 1453.
Voor Moskou was dit aanleiding zichzelf uit te roepen als het nieuwe
centrum van de Orthodoxie als het ‘Derde Rome’: "Twee Romes zijn gevallen. Het derde houdt stand. En een vierde zal er niet zijn." Moskou als het nieuwe en laatste, apocalyptische centrum van de
wereldgeschiedenis. Deze ideologie werkt nog altijd merkbaar door in
de wereldbeschouwing van Vladimir Poetin.
Lees ook: Gaan de Russen mee in de Boodschap van Fatima?
Rusland vergat nooit Kievse oorsprong
Met Kiev was het intussen bergafwaarts gegaan. De Mongoolse invallen in de dertiende eeuw hadden de stad verwoest. Als provincieplaats slaagde zij er niet meer in haar oude glorie te herstellen. Het omringende Oekraïne werd secundair ‘grensland’ (wat Oekraïne letterlijk betekent) met het Ottomaanse Rijk waartoe destijds ook de Krim en de noordelijke oever van de Zwarte Zee behoorden. Het noordelijker Moskou had juist van de Mongoolse overheersing weten te profiteren. De tsaren maakten het tot nieuwe hoofdstad en centrum van het Russische rijk, waarbij echter de herinnering aan de Kievse oorsprong nooit vervloog, al was het alleen maar omdat Kiev een belangrijk kerkelijk centrum en bedevaartsplaats bleef.
Martelaarschap Andrzej Bobola
De pijnlijke splijting tussen Rome en de Oosterse kerken over betrekkelijk geringe theologische geschillen heeft velen geïnspireerd tot herenigingspogingen. Een eerste succes was de Unie van Brest (1596), waarbij een deel van de Orthodoxie naar Rome terugkeerde: de huidige 'geünieerde' Oekraïense Grieks-katholieke Kerk, die net als de Orthodoxen de H. Mis viert volgens de liturgie van de H. Johannes Chrysostomos. Een bijzondere rol bij verdere herenigingspogingen heeft de Poolse jezuïet Andrzej Bobola gespeeld. Zijn ijver voor de hereniging van Orthodoxe gelovigen met de Katholieke Kerk leverde hem in 1657 het martelaarschap op door toedoen van Orthodoxe Kozakken. Zij namen hem gevangen in wat nu Wit-Rusland is, dichtbij de huidige grens met Oekraïne.
Driftig
en vechtlustig
Sint-Andrzej Bobola is in de huidige verschrikkingen van de Oekraïne-oorlog dus bij uitstek de heilige om aan te roepen. Daar zag het aan het begin van zijn leven bepaald niet naar uit. Hij was om zo te zeggen niet voor heilige in de wieg gelegd: hij had een driftig en vechtlustig karakter, zozeer dat de jezuïeten hem aanvankelijk niet eens wilden hebben. Op school was hij zo lastig, dat hij eigenlijk weggestuurd had moeten worden. Omdat Andrej uit een invloedrijke adellijke familie stamde, werd daar toch maar vanaf gezien. Gelukkig maar, want toen hij zich zijn priesterroeping bewust werd, wijdde hij zich met al zijn gebreken volledig toe aan Onze Lieve Vrouw.
Omstreden figuur
Met succes. Onze Lieve Vrouw wees hem op de aanbidding van het Heilig Sacrament; zij bracht hem bij haar Zoon. Hij ging iedere avond naar de aanbidding en begon te veranderen. Iedereen merkte dat op. Hij hield op een ruziezoeker te zijn en werd voor de jezuïeten een serieuze kandidaat. Bobola’s eerste doel als priester was om zo dicht mogelijk bij de mensen te werken. Tijdens een grote pestepidemie verzorgde hij de zieken. Tegelijk was de verdeelde christenheid hem een doorn in het oog: een situatie van scheiding waar hij niet in kon berusten. Daarom ging hij ook op huisbezoek bij Orthodoxen, wat resulteerde in een groot aantal bekeringen. Dit kwam hem op de reputatie van ‘zieltjeswinner’ te staan, niet alleen bij de Orthodoxen, maar ook van de kant van katholieken die niet blij waren met de onrust die deze bekeringen met zich mee brachten. Hij werd opnieuw een omstreden figuur, door beide partijen als lastpak gezien.
De schismatieke Kozakken overmeesteren Sint-Andrzej
Martelaarschap van Sint-Andrzej
Tijdens de Kozakken-opstand van 1648-1657 onder leiding van Bogdan Chmelnitsky - die nu als de nationale held van Oekraïne geldt - ontstond er een sterk anti-katholiek klimaat. De Kozakken wilden de macht van de adel breken, waartoe ook vele katholieken behoorden, waaronder Andrzej zelf. Zijn martelaarschap verliep volgens een oude beschrijving als volgt: “In datzelfde jaar overvielen de Kozakken een heilige Poolse jezuïet in de stad Pinsk, en gaven hem de palm van het martelaarschap, op 16 mei 1657. Pater Andrzej Bobola had juist het Heilig Misoffer gebracht, toen een horde Kozakken de stad aanviel. Toen hij de barbaren zag, viel pater Bobola op zijn knieën, hief zijn ogen en zijn handen ten hemel en, met een voorgevoel dat zijn uur gekomen was, riep hij uit: ‘Heer, Uw wil geschiede!’”
Onbeschrijfelijke marteling
“Op dat moment stormden de Kozakken op hem af, ontdeden hem van zijn heilig habijt, bonden hem aan een boom, zetten een kroon op zijn hoofd, ... waarna zij hem geselden, een van zijn ogen uittrokken, zijn lichaam met fakkels verbrandden en een van de schurken met zijn dolk de vorm van een tonsuur op het hoofd van de eerbiedwaardige pater tekenden en op zijn rug de vorm van een kazuifel. Om dit te doen, moest de beul de huid van de heilige martelaar afstropen. Maar dit was nog niet alles. De vingers van de apostel hadden het priesterlijke zegel ontvangen. De beul scheurde de huid ervan af, en dreef naalden onder zijn nagels. En tijdens deze onbeschrijfelijke marteling bad de held voor zijn kwelgeesten; hij predikte, zowel in woord als om voorbeeld, totdat de schismatici zijn tong eruit rukten en zijn hoofd vermorzelden. Pater Andrzej Bobola was vijfenzestig jaar oud.”
Lichaam ongeschonden in kist
Bijna een halve eeuw na zijn marteldood, in 1701, verscheen Bobola aan Marcin Godebski, rector van het jezuïetencollege van Pinsk (nu in Wit-Rusland), die bad om bescherming tegen de Zweden in de Grote Noordse Oorlog (1700-1721). Dit was een oorlog die Zweden ten slotte verloor tegen een alliantie van Oostzee-machten, maar waarin Rusland zich juist militair op de kaart wist te zetten. Bobola vroeg de priester zijn lichaam terug te vinden. In de crypte van de kerk werd Andrzej Bobola’s kist teruggevonden met daarin zijn ongeschonden lichaam. Door talrijke wonderen begon zijn faam zich onder de Polen te verspreiden.
‘Polen zal weer op de kaart staan’
In 1819, toen Polen verdeeld was tussen drie rijken - Rusland, de Habsburgse monarchie en Pruisen - verscheen Bobola opnieuw aan de dominicaner priester Alojzy Korzeniewski, toen de Russen dreigden diens klooster te sluiten vanwege zijn vaderlandslievende opvattingen. De heilige Andrzej deed tijdens deze verschijning verschillende profetieën. De eerste was dat Polen weer op de kaart zou komen te staan aan het einde van een lange strijd. Dat gebeurde na het einde van de Eerste Wereldoorlog in 1918. Vervolgens profeteerde hij dat hij op een dag patroonheilige van Polen zou worden - wat in 2002 gebeurde.
Bolsjevieken verslagen op zijn voorspraak
De verering van de martelaar bereikte nieuwe hoogten met de bolsjewistische dreiging aan de vooravond van de jaren 1920. De Poolse bisschoppen vroegen eensgezind aan paus Benedictus XV om zijn heiligverklaring, en in alle parochies van Warschau werden novenen georganiseerd om zijn bescherming te vragen, wat ongekende aantallen gelovigen aantrok. De Slag om Warschau van 1920, ook bekend als het 'Wonder van de Wisla', liep uit op een overweldigende nederlaag voor het Rode Leger. Dit werd door veel Polen toegeschreven aan zijn voorspraak.
Heilig verklaard
Bobola
werd op 30 oktober 1853 door paus Pius IX zalig en op 17 april 1938
door paus Pius XI heilig verklaard, Op 16 mei 1957 verscheen de
encycliek Invicti
Athletae Christi
(De onoverwonnen
strijder voor Christus) van paus Pius XII ter gelegenheid van
Andreas’ 300e sterfdag. In 2002 verklaarde de Poolse
Bisschoppenconferentie
Sint
Andrzej Bobola
tot patroonheilige van Polen, zoals hij bijna twee eeuwen eerder voorspeld had.
Laatst bijgewerkt: 6 september 2023 23:19