Sacraliteit of vulgariteit
Toen de Braziliaanse katholieke denker professor Plinio Corrêa de Oliveira terugdacht aan de gebeurtenissen in São Paulo tijdens zijn jeugd aan het begin van de vorige eeuw, trokken vooral de sociale gewoonten van die tijd onze aandacht.
Hij sprak over de vreugde van het gezinsleven, en zijn levendige verhalen brachten onze verbeelding terug naar die vervlogen dagen die nog niet waren overschaduwd door de verering van nieuwigheden in latere jaren, zoals snelheid en industrie of het extravagante gedrag van mensen in de laatste decennia van de twintigste eeuw. Amerikanen zijn, net als Brazilianen, niet onbekend met deze onsmakelijke culturele verschuiving door de decennia heen.
Onder de beelden die professor Corrêa de Oliveira schetste, viel vooral de traditionele beleefdheid aan tafel op vanwege de logica en de rust van het verloop en de regelingen. Verhalen waren nuttig omdat ze op discrete wijze goede manieren bijbrachten. Het ging er niet om zich te onthouden van modieuze maar vulgaire spontaniteit die door de opdringerige moderniteit werd overgebracht. Tafelmanieren waren belangrijk. Professor Corrêa de Oliveira wilde echter wijzen op de katholieke onderstroom die destijds ten grondslag lag aan de mentaliteit van de mensen. Het evangelische advies hing als een dreiging boven de gasten: "Want waar twee of drie in mijn naam bijeen zijn, daar ben ik in hun midden" (Matt. 18:20). De filosofie van het evangelie was zo diep doorgedrongen in de geest dat zelfs degenen die beweerden niet-praktiserende katholieken of atheïsten te zijn, vanzelfsprekend de voorschriften ervan volgden. In die tijd moesten kinderen catechismusles volgen en het evangelische advies ondersteunde de aanbevelingen van de moeders: "Leg je ellebogen niet op tafel, propt je mond niet te vol, pas op als je niest, enz."
De kracht van smaken zorgt voor levendige gesprekken
De Kerk gaf de tafel een sacrale betekenis; naast gezelligheid doordrong een religieuze aanwezigheid de smaken en gesprekken. Deze gezelligheid had een geheim dat iedereen kende, maar nooit werd genoemd: de stilzwijgende maar opvallende interactie tussen de besproken onderwerpen en de bereiding van de gerechten. Op tafel flikkerde kaarslicht en de kamer was versierd. Een andere vlam ontstak de zielen, niet-gloeiend en onzichtbaar voor het oog. Aangestoken in de keuken in de oven en op het fornuis, verduidelijkte deze het dynamische principe van het gesprek, omdat de smaken daar vandaan kwamen. Nauwkeurig bereide smaken bevorderden het bespreken van verschillende onderwerpen, prikkelden de levendigheid van de mensen, inspireerden nieuwe onderwerpen, gaven enthousiasme aan de observaties van de mensen en verhieven hun opmerkingen tot hogere overwegingen.
Smaken hebben een eigen taal, die in staat is om geesten te bewegen. De kracht van smaken genereert die van gesprekken. Dit was het geheimzinnige principe, onuitgesproken maar bekend bij iedereen, alleen uitgedrukt door blikken, flegmatieke eenlettergrepige uitdrukkingen en humoristische opmerkingen. Salons hadden een regel die gemaakt was om overtreden te worden: gerechten mochten niet becommentarieerd worden. Zodra die regel werd overtreden, kwam het gesprek op gang. Bepaalde gerechten die iedereen als perfect beschouwde, vereisten dat de chef-kok aan het einde van de maaltijd de eetkamer binnenkwam. Als alles achter de rug was, werden de vlammen van de kandelaars gedoofd terwijl de smaken nog nagalmden in het geheugen van de gasten.
In meer bescheiden kringen was de aard van de maaltijden hetzelfde, maar ze werden gehouden volgens de gebruiken van elke familie. De jonge Plinio bezocht vaak de huizen van tuiniers, chauffeurs of immigranten die voor zijn familie of verwanten werkten. Als hij zich zijn huis herinnerde, verheugde hij zich over de orde, netheid en eenvoudige goede smaak volgens de algemene normen. Hij begon families te onderscheiden op basis van hun smaak in decoratie en zelfs de geur in elk huis.
Inrichting en geur waren voor hem onderscheidende kenmerken om deze vriendelijke families van elkaar te onderscheiden. Omdat het leven veel minder hectisch was dan vandaag, televisie nog niet bestond en mobiele telefoons nog zeventig jaar in het verschiet lagen, droeg de toen rustige omgeving van São Paulo bij aan het behoud van de plechtigheid van de maaltijden. "Heer, zegen ons en deze gaven, die wij van uw mildheid zullen ontvangen. Amen.", hoorde hij als hij bij de poort van de voortuin wegging, na een bezoek aan een familie die met de zijne verbonden was vanwege zijn interesse in hun wereld. Het was hetzelfde gebed dat zijn vader aan het begin van de lunch uitsprak. Hij voelde dat die smeekbede opsteeg naar de troon van de Goddelijke Majesteit, terwijl de geur van de stoofpot op tafel zijn eetlust opwekte.
Een christelijke levenswijze die gedurende vele eeuwen in een sfeer van katholieke leer was gevormd, gaf aanleiding tot een filosofie die volgens professor Corrêa de Oliveira de sociale uitdrukking was van de theologische principes van de scholastiek. Deze principes bepaalden de sociale normen, de omgangsvormen en de smaak van de mensen.
Een manier van zijn die leidt tot het hoogste en meest aantrekkelijke
Het doel van smaken in de christelijke beschaving is om een smakelijk gerecht een aangenaam gevoel van bewondering of inspiratie op te wekken. Men beoordeelt een mooi schilderij op het onderwerp dat op het doek is afgebeeld, de geschiktheid van de kleuren of het talent van de schilder. Op dezelfde manier waarderen we een goed gerecht. De kunst van het koken bestaat uit het weten hoe een eetbaar ingrediënt moet worden behandeld om een aangename smaak te verkrijgen. Deze behandeling vereist intelligentie en een verheven geest.
Christelijke volkeren bereikten culinaire perfectie. Geen enkele beschaving bereikte het niveau van culturele ontwikkeling dat de christelijke beschaving bereikte. Sinds het Oude Testament, de voorloper van de heilige katholieke Kerk, leidde het belang dat aan voedsel werd gehecht tot de ontwikkeling van smaken volgens de juiste filosofie. Er zijn veel tekenen die dit belang aantonen: het eerste wonder van onze Heer Jezus Christus, toen Hij water in wijn veranderde; Hij noemde de apostelen het zout der aarde; Hij vermenigvuldigde broden voor de menigte; Hij liet Zijn werkelijke tegenwoordigheid in de Kerk achter in de vorm van brood en wijn, die de smaakpapillen prikkelen en waarvan de Kerk verklaart dat ze "alle geneugten" bevatten.
Zo volgde de Verlosser het voorbeeld van Zijn Vader, die nauwkeurig de samenstelling van plechtige of boetedoeningmaaltijden voor de Hebreeën bepaalde en hen voedde met het manna dat alle smaakgenot bevatte. Niets wordt zo intiem voor een mens als het voedsel dat in zijn lichaam wordt opgenomen.
Koken heeft een enorme invloed op de psychologie en de gewoonten van de mens, gezien de dagelijkse frequentie van de maaltijden. Elke smaak wekt in de ziel een verlangen naar deugd of ondeugd. De smaak van goede wijn, zegt professor Corrêa de Oliveira, wekt het gevoel voor eer, terwijl de smaak van brood het gevoel voor eerlijkheid doet herleven. De Schepper wilde dat elk voedingsmiddel de geest zou beïnvloeden en hem zou neigen tot het ontvangen van morele instructies. Vandaar de heiligheid van maaltijden die zo nauwgezet door de Kerk wordt onderwezen.
De tafel, de biecht en culinaire ketterij
De uitwerking van culinaire stijlen, die van persoon tot persoon verschillen, geeft een sociaal ideaal weer dat in overeenstemming is met die smaken. Er wordt terecht gesproken van een "smaakfilosofie". Een deel van deze uitwerking is een niet-expliciete manier van zijn, die ten grondslag ligt aan de mentaliteit van elk volk en bepalend is voor de uitwerking van zijn gerechten. De tafel weerspiegelde de morele opkomst van een volk, en zij creëerden recepten die de geschiedenis van de goede smaak vormen. In tijden van moreel verval drukt de tafel ook hun gemoedstoestand uit. De tafel vertoont veel tekenen van het huidige morele verval van onze samenleving. Deze tekenen zijn het duidelijkst te zien aan de Franse tafels, omdat zij de kwaliteit van de menu's tot een hoogtepunt hebben gebracht, iets wat de hele wereld erkent.
Een opvallend voorbeeld van hoe de gemoedstoestand van mensen de smaak van wat ze eten beïnvloedt, is te vinden in French Gastronomy: The History and Geography of a Passion, een boek van Jean-Robert Pitte, lid van de Franse Academie voor Letteren, over de gastronomie van zijn land. Pitte vraagt zich af waarom de smaken van de gastronomie van katholieke landen superieur zijn aan die van protestantse landen.
Voorbeelden van dergelijke landen zijn Frankrijk en Italië, waarvan de gerechten, het brood, de kazen en de wijnen als topklasse worden beschouwd. Aan de andere kant heb je Engeland en de Scandinavische landen. Pitte's wetenschappelijk en nauwkeurig onderzoek concludeert dat de superioriteit van de katholieke gastronomie voortkomt uit het sacrament van de biecht. De biecht kalmeert het geweten van de zondaar en de door de biechtvader opgelegde boetedoening geeft hem het vertrouwen dat hij zijn schuld aan de Verlosser heeft voldaan. Omgekeerd laat het ontkennen van het sacrament van de biecht een protestant in onzekerheid over de vraag of hij vergeven is en zijn schuld bij de Verlosser heeft vereffend. De drie maaltijden van de dag bieden hem al snel een gelegenheid tot boetedoening. Hij onderdrukt dan haastig het legitieme genot van een goede maaltijd, beschouwt de kwaliteit van wat hij eet als zondig en maakt het eten minder smakelijk om niet toe te geven aan het legitieme genot ervan. Dat is zijn culinaire ketterij.
Waarom is de huidige achteruitgang vooral merkbaar in Frankrijk, het 'casserole' van de grote smaken? Het is niet meer dan logisch dat de hoge Franse standaard de achteruitgang van de culinaire kwaliteit aangeeft, aangezien perfectie integriteit vereist. Dus hoe klein ook, veranderingen die schadelijk zijn voor de integriteit van perfectie vallen onmiddellijk op. Aan de andere kant heeft imperfectie misvormingen, zodat nieuwe en schadelijke veranderingen niet meteen in het oog springen en veranderingen aanvaardbaar worden.
De egalitaire en vulgaire mentaliteit veroorzaakt verval
De tafel stelde schilders in staat om scènes af te beelden en beelden van een tijdperk, gebruiken, kleding en beleefdheden op hun doeken vast te leggen. Zo tonen schilderijen uit de negentiende en twintigste eeuw de pompeuze plechtigheid van de banketten aan het keizerlijk hof in Wenen, de gezelligheid van de burgerlijke maaltijden, de eerlijke openhartigheid van de boerenmaaltijden en zelfs een informele picknick op het gras of in een schaduwrijk bos.
In zijn boek Daily Life in the Vienna of Mozart and Schubert beschrijft Marcel Brion bruiloftsbanketten van bekende bedelaars in het centrum van de Oostenrijkse hoofdstad. Bedelaars hadden ook hun eigen levenswijze, waarin geloof en sociale gebruiken samengingen. Ook zij hadden een eenvoudige praal, waarvan lekker eten een onmisbaar onderdeel was. Men vraagt zich af waar de echte culturele bedelaars te vinden zijn: onder de armen van Wenen, die hun bruiloft feestelijk vierden op de klanken van Mozarts menuetten, of onder de fastfoodklanten die eten op het ritme van rock-'n-roll?
De geliefde levensfilosofie van professor Corrêa de Oliveira ging in rook op, als kaarsen die uitgaan op het kandelaar van zijn familietafels. Het egalitarisme spot met de prachtige ceremonies die de sociale riten van die tijd sierden. Fastfoodrestaurants zijn zich daar niet meer van bewust. Egalitarisme en vulgariteit hebben de drempels van elke ontmoetingsplaats overschreden.
Lees ook: De Fatimaboodschap: verklaring en medicijn voor de hedendaagse crisis
De dictatoriale oplegging van de marxistische ecologie
De Fransen, die hun keuken zien als een weerspiegeling van hun beschavende invloed, waren verbaasd over een bericht in hun toonaangevende krant Le Monde van 16 mei 2024. Frankrijk importeert nu krekelsmeel uit Vietnam om zijn keuken aan te vullen. Frankrijk was ooit in staat om dat verre oosterse land te evangeliseren. Heiligen en martelaren leefden daar. De heilige Thérèse van het Kind Jezus wilde erheen gaan om te bidden en te lijden voor de mensen, bijna een eeuw voordat ze onder het communisme kwamen.
De Franse passie voor de evangelisatie van deze volkeren heeft Vietnam het geloof en schitterende sporen van cultuur gebracht. Vandaag de dag verspreidt het communistische regime, trouw aan zijn principes om het christendom te vernietigen, anticultuur. Producenten van gedroogde krekels zien een veelbelovende markt in Frankrijk, omdat zestig procent van dit meel naast diervoeding ook in menselijke voeding wordt verwerkt – tot grote vreugde van marxistische ecologiegoeroes die krekels zien als een regenererende kracht.
Thailand en Cambodja zijn begonnen met het gebruik van dit meel, maar alleen als diervoeder. De Verenigde Naties (VN) zijn op de krekeltrein gesprongen en voorspellen dat insecten uiteindelijk rundvlees, varkensvlees en kip zullen vervangen. Ook hier voeren ze economische overwegingen aan: krekels zijn veel goedkoper te houden dan runderen of kippen, vervuilen de atmosfeer niet en genieten ecologische sympathie. Honderdvijftig ton krek en leveren dertig ton meel op. Het zit hem allemaal in de voedingsstoffen die in krekels zitten. Krekels uit China, waar geen kwaliteitscontrole plaatsvindt, worden alleen gebruikt als veevoer. Door de introductie van AI (kunstmatige intelligentie) zal de productie verbeteren, zeggen die 'wijze mannen'.
De sprong van de Verenigde Naties kon de Europese Unie (EU) – haar ijverige concurrent in het ontmantelen van de christelijke kenmerken van het oude continent – niet achterwege laten. In 2018 nam de EU-leiding insecten op in de lijst van "nieuwe voedingsmiddelen" die door mensen kunnen worden gegeten. Het besluit zorgde voor vreugde in Vietnam, dat zich nu haast om krekels te verwerken die "bevroren, gevriesdroogd of in poedervorm" kunnen worden verkocht. Een voordeel voor mensen die op dieet zijn, is dat er binnenkort vetarm krekelsmeel op de markt komt. Tot hun verrassing waren de gele meelworm, de buffelkever en de migrerende krekel al goedgekeurd voor menselijke consumptie op het moment van registratie. De Franse industrie "Ynsect" is al marktleider op het gebied van eetbare kevers. Volgens het sociale onderzoeksinstituut Mordor Intelligence zal de totale handel in eetbare insecten in 2029 naar verwachting 9,04 miljard dollar bedragen. Volgens de Franse krant krijgen Vietnamese producenten steeds meer bestellingen voor meel.
Stealth-meel
Sommige landen verzetten zich nog steeds cultureel tegen pogingen om voedingsmiddelen op basis van insecten te introduceren. De propaganda hierover is echter zo sterk dat deze afkeer aan het afnemen is. In Spanje wordt insectenmeel verwerkt in pasta, in Duitsland in hamburgers en in de Verenigde Staten zijn er al koekjes met krekels te koop.
Krekels hebben agressieve reclamemakers die eiwitten en dollars beloven. Hun meel is winstgevend omdat het vleugels, ingewanden, poten, antennes, stekels, eitjes enz. bevat. De kever is bijzonder winstgevend vanwege zijn hoorns. Volgens de Voedsel- en Landbouworganisatie, het VN-agentschap dat gespecialiseerd is in voedselzekerheid, is het kweken van krekels gemakkelijker dan het fokken van vee.
De fundamenten van de beschaving vernietigen
Deze soorten worden vooral gewaardeerd door exotische verzamelaars die niet houden van de prachtige kleuren en vormen die God in de natuur heeft geplaatst. Ze zijn ook te vinden in natuurhistorische musea, waar mensen hun botanische nieuwsgierigheid kunnen bevredigen door te kijken naar de geschiedenis van de strijd tegen de vernietiging van voedsel voor de mens door insecten. Deze musea behandelen ook de strijd tegen ziekten zoals tyfus, cholera en builenpest, die miljoenen slachtoffers hebben gemaakt.
God heeft ze in Zijn barmhartigheid klein en nauwelijks zichtbaar voor het oog geschapen. Uitvergrote afbeeldingen van hun vormen laten echter zien hoe afschuwelijk ze zijn. Als ze zo groot waren als een kat of een hond, zouden ze iedereen doodsbang maken. Afbeeldingen van de hel tonen demonen in de vorm van insecten. Heidense culten gebruikten ze als afbeeldingen van hun goden. God wilde dat de vormen van wezens in de dierenwereld hun nuttige of schadelijke functie uitdrukten. De leeuw, de adelaar en het paard dragen de betekenis van hun nut in zich. De slang, de krokodil en de rat laten bijvoorbeeld hun schadelijkheid zien in hun vorm.
Volgens de FAO worden insecten vooral in Azië gegeten, waar bepaalde dieren die essentieel zijn voor een gezonde voeding door het heidendom als heilig worden beschouwd en niet worden aangeraakt.
De wens van de VN – en dit is waarvoor zij is opgericht – is om alle naties samen te brengen door hun nationale instellingen te oriënteren volgens een atheïstische en egalitaire filosofie die zich verzet tegen de christelijke beschaving.
Anticulturele innovaties
In dezelfde geest van het vervormen van het christelijke Westen verschijnen in sommige landen culinaire innovaties die nooit door het gezond verstand zijn goedgekeurd.
De stad Lyon, gelegen in de Auvergne (zuid-centraal Frankrijk), wordt terecht beschouwd als de hoofdstad van de Franse keuken. Grote chef-koks hebben er hun creaties geserveerd en zijn beroemd geworden. Op 25 mei 2024 verscheen in dezelfde Parijse krant een ander artikel over een nieuwe beweging onder chef-koks in Lyon. Deze protestbeweging beweert avontuurlijk te zijn en "de moderniteit te willen betreden" door culinaire tradities overboord te gooien en het onbekende tegemoet te treden. De smaken in de arbeiderswijken inspireren hun veranderingen; ze bestuderen de menu's van immigranten en maken zogenaamde gewaagde mengsels.
Hun koers is tegengesteld aan die van degenen die de culinaire essentie zochten en vonden. De niet-Franse smaak van de immigranten zal niet langer de christelijke ziel van dit grote volk weerspiegelen. "Gedurfde combinaties" betekenen chaotische smaken.
Wanneer klanten een van deze innovatieve restaurants binnenkomen, kijken ze naar het menu en begrijpen ze niet wat er aan de hand is. Ze lezen en herlezen en vragen: Wat zijn dit voor gerechten? Wat zijn dit voor ingrediënten? De innovatieve chef-koks, die de pracht van de Franse keuken in twijfel trekken, moeten hun klanten uitleggen wat ze gaan eten. Deze gerechten zijn gebaseerd op een nieuwe en decadente filosofie – de filosofie van deze eeuw.
De liefde voor de natuur of ecologische eerbied voor het oude heidendom konden niet ontbreken bij het creëren van de nieuwe smaken. Het zijn gechoreografeerde maaltijden in fusie met de natuur. Ze zeggen 'gechoreografeerd' in plaats van 'ecologisch', omdat ecologie, die in de Europese publieke opinie sterk in verval is, alle steun nodig heeft. Een gechoreografeerde maaltijdpresentatie bestaat bijvoorbeeld uit zes kleine bordjes vol wilde kruiden met een afschuwelijke smaak. Sommige nietsvermoedende klanten, die graag met de moderniteit willen meegaan, eten ze per ongeluk op; in werkelijkheid zijn ze bedoeld om minispeakers te verbergen die vogelgezang uitzenden. Ze beweren dat dit de aanwezigheid van 'moeder natuur' aan tafel brengt. Ja, als het geen zangvogels zijn, is het zenmuziek die de zintuigen van de mensen binnendringt. De melodieuze vogels zijn onschuldig, maar zen is niet christelijk.
Lees ook: De wereldwijde echo van een enkele weigering om de Heilige Communie te geven
In Frankrijk mislukt de innovatie 'Smaken uit je kindertijd'
De getalenteerde 36-jarige Clément Higgins opende een patisserie in Marseille. In de ban van de huidige trends sloeg hij ook de onzekere weg in van wilde uitvindingen zoals de 'croissant-ijsje'. De eerste klanten kochten zijn producten, werden wantrouwig en kwamen nooit meer terug. Het bedrijf floreerde niet. Om zijn vaardigheden goed te benutten, keerde Clément terug naar traditionele recepten, die erg populair bleken. Hij begon zich af te vragen: waarom spreken traditionele smaken zo aan? Traditionele smaken bieden onbewust stabiliteit en zekerheid in een snelle en onzekere wereld.
Mensen worden blij als ze uitingen van de cultuur waarin ze zijn opgegroeid tegenkomen, omdat die herinneringen aan hun kindertijd oproepen. Ze genieten van uitingen uit een tijd waarin sociale logica en deugden hoog in het vaandel stonden. De nieuwe creaties, bedoeld om te verrassen en met luidruchtig enthousiasme aan te trekken, blijven onverkocht. "Eenvoudige smaken vergen veel werk", zegt Clément, die nu vier patisserieën in Marseille en een filiaal in Aubagne heeft.
Troostkeuken
Dit is de titel van een boek dat Stéphanie Schwartzbrod onlangs heeft uitgebracht, volgens Le Monde van 3 juni 2024 in een artikel van Léo Bourdin. Misschien kent Schwartzbrod Clément Higgins niet, maar haar denken heeft dezelfde basis: "De tafel betekent niet alleen smullen om de honger te stillen. Het betekent een band tot stand brengen met iets diepers en onzichtbaars." Beiden houden vast aan de katholieke filosofie die de tafel tot bloei bracht en nemen het idee van professor Corrêa de Oliveira over dat aan het begin van dit artikel werd gepresenteerd. Die filosofie weerspiegelt de leidende gedachte van de Franse keuken doorheen haar geschiedenis, die vandaag bedreigd wordt door de acceptatie van insecten of door het gekke verlangen naar innovatie van de tegencultuur.
De jonge Clément legde het symbolische verband tussen smaken en kindertijd. Stéphanie legt het verband met nostalgie naar degenen die al door God zijn geroepen. De symboliek van de tafel is een krachtig element van spirituele troost wanneer de herinnering aan degenen die ons hebben verlaten ons overweldigt. Zelfs het eenvoudigste gerecht dat een overleden familielid graag at, is als een pleister voor de achterblijvers. De tafel is ook een manier om de aanwezigheid te voelen van degenen die we niet meer kunnen zien. Ze geeft uitdrukking aan de plechtigheid die voortkomt uit de katholieke geest: ad caenam vitae eternae perducat nos Rex aeternæ gloriae – moge de Koning van eeuwige glorie ons leiden naar het avondmaal van het eeuwige leven. Amen!
Dit artikel verscheen eerder op tfp.org.
Laatst bijgewerkt: 5 augustus 2025 10:28