Sint-Pius V zag in een bovennatuurlijk visioen de uitkomst van de zeeslag bij Lepanto (1571).
Paus Pius V, die alle tegenslag trotseerde, zijn vijanden versloeg en een heilige werd
De Kerk viert het feest van Sint-Pius V op diens sterfdag: 30 april.
Pius V liet spoor van prestaties achter
De Italiaanse historicus Roberto de Mattei heeft een zeer leesbaar boek geschreven dat in de boekenkast van veel katholieken thuishoort. Saint Pius V: The Legendary Pope Who Excommunicated Queen Elizabeth I, Standardized the Mass, and Defeated the Ottoman Empire (‘Sint-Pius V: de legendarische paus die koningin Elizabeth excommuniceerde, de H. Mis standaardiseerde en het Ottomaanse Rijk versloeg’) is een inspirerend verhaal van een paus die ondanks grote obstakels een overweldigend spoor van prestaties naliet.
Katholieken en geschiedenis
Prof. de Mattei is een goed historicus en een trouwe zoon van de Kerk. Veel zogenaamde intellectuelen betwijfelen vandaag de dag of zo'n combinatie wel mogelijk is. Prof. de Mattei antwoordt en daagt hen uit in dezelfde paragraaf. “De katholieke historicus is niet bang voor de waarheid..... De historicus toont zijn objectiviteit en onpartijdigheid niet door af te zien van enige uitdrukking van zijn eigen ideeën, maar eerder wanneer hij weigert de feiten te vervormen of te manipuleren om een vooropgezette these te rechtvaardigen.” Dit boek voldoet zonder twijfel aan die hoge standaard.
Het Vaticaan dat Pius V erfde
Paus Sint-Pius V zat zes jaar en zeven maanden op de stoel van Sint-Pieter en erfde een Kerk in beroering. Pius V was ook de eerste paus wiens hele regeerperiode begon na de afsluiting van het achttien jaar durende Concilie van Trente (1545-1563). Paus Paulus III riep het Concilie in het leven om de protestantse ketterijen tegen te gaan die waren ontstaan sinds de 95 stellingen van Maarten Luther in 1517. Paus Pius IV sloot het Concilie af op 4 december 1563, maar het was aan Pius V om de leer van het Concilie uit te voeren.
Dubbelzinnigheid, ketterij en haat tegen God
De twee directe voorgangers van de paus - Paulus IV (1555-1559) en Pius IV (1559-1565) - vertegenwoordigden twee polen in de politieke wereld van het Vaticaan. Een voorbeeld van de chaos is dat Paulus IV de man die nipt tweede werd bij de pausverkiezing, Giovanni kardinaal Morone, beschuldigde van ketterij. De kardinaal werd opgesloten in Castel Sant'Angelo en zou veroordeeld worden toen Paulus IV stierf.
Pius IV liet twee kardinalen terechtstellen
Pius IV ‘rehabiliteerde’ vervolgens kardinaal Marone, maar liet twee neven van Paulus IV, die beiden kardinaal waren, samen met hun bloedverwant, de hertog van Paliano, arresteren. De broers kwamen niet zo gelukkig weg als kardinaal Morone. Ze werden geëxecuteerd op 6 maart 1561. In een van die vreemde kronkels van de kerkgeschiedenis leek Sint-Pius V veel meer op Paulus IV, maar hij nam de naam Pius aan als een knipoog naar de aanhangers van Pius IV.
Wijs en vroom te midden van adders
Europa volgde de chaotische politiek van het Vaticaan op een bredere schaal. De Vrede van Augsburg van 1555, die een einde maakte aan de godsdienstoorlog, was broos en onzeker. Weinig tronen waren veilig. Het ongelukkige beleid van de Heilige Roomse Keizer Maximiliaan II bestond uit het sluiten van compromissen tussen katholieken en lutheranen binnen het Rijk. Elizabeth I van Engeland, dochter van Henry VIII, bevorderde het anglicanisme en executeerde katholieken. De katholieke Mary Stuart, koningin van Schotland, betwistte de legitimiteit van Elizabeths heerschappij, terwijl ze te maken had met calvinistisch verzet in haar eigen koninkrijk.
Alleen koning Filips II betrouwbaar katholiek
Frankrijk, onder de vijftien jaar oude koning Karel IX, maar geregeerd door zijn moeder Catherine de Medici, ging gebukt onder het religieuze conflict met de calvinistische hugenoten. Alleen Spanje, onder Filips II, was betrouwbaar katholiek. Te midden van de corruptie van de Renaissancepausen en de moordende politiek van Europa, was de vroomheid van Pius V opmerkelijk.
'Drie dingen mij nooit vragen'
“Franciscus Borgia zelf vertelt dat Pius V tijdens zijn eerste ontmoeting met de kardinalen hen adviseerde dat er drie dingen waren die ze hem nooit moesten vragen, ...‘ten eerste, dingen tegen de goddelijke dienst; ten tweede, tegen het Concilie van Trente; ten derde, tegen de orde en het welzijn van de Kerk’. De paus voegde eraan toe dat 'als iemand, door hem te misleiden of slecht te informeren, hem in dwaling zou brengen..., de toorn van God op hem zou vallen, omdat hij niet een mens zou hebben misleid, maar de Plaatsbekleder van Christus.'” Gezien de uitdagingen waarmee Pius V werd geconfronteerd, moet die vroomheid zwaar op de proef zijn gesteld, maar nooit zijn gebroken.
Grote prestaties
Het grootste deel van het boek is gewijd aan de zeseneenhalf jaar van het pontificaat. De hoeveelheid werk die Sint-Pius V in die paar jaar heeft verzet is verbazingwekkend. Prof. de Mattei moest deze prestaties in thematische hoofdstukken vertellen. Elke poging om het verhaal chronologisch te vertellen zou zoveel verplaatsingen van het ene onderwerp naar het andere met zich meebrengen dat het hoofd van elke lezer zou tollen. Zo behandelt het ene hoofdstuk de rol van Sint-Pius V als leider van de voortdurende inquisitie. Een ander behandelt zijn relatie met Filips II. Een derde gaat over de moeizame relaties tussen de paus en Maximiliaan, Catharina van Frankrijk en Elizabeth van Engeland.
Overwinning bij Lepanto
Het hoogtepunt van dit magnifieke boek moet wel de wonderbaarlijke overwinning bij Lepanto (nu de west-Griekse kustplaats Nafpaktos, -red.) zijn. Pius wist dat de strijd eraan zat te komen en inspireerde katholieken in heel Europa om de rozenkrans te bidden voor succes tegen de Turken. Geleid door bovennatuurlijk inzicht begon Pius V de overwinning te vieren zodra de slag voorbij was, ook al zou het officiële bericht over de overwinning nog weken op zich laten wachten. Toen het bericht eindelijk kwam, stelde Pius V het feest van Onze Lieve Vrouw van de Overwinning in, dat tegenwoordig gevierd wordt als Onze Lieve Vrouw van de Rozenkrans.
Concilie van Trente
Twee hoofdstukken zijn gewijd aan de uitvoering van het Concilie van Trente. Het belangrijkste werk van het Concilie was de hereniging van het christendom door een einde te maken aan de misstanden die bijdroegen aan de protestantse geest van rebellie. De vrome paus had de hulp van vele grote heiligen, zoals Prof. de Mattei vertelt.
Pius V blies Trente leven in
“Als het waar is... dat ‘het Concilie van Trente het hervormingsconcilie bij uitstek is in de geschiedenis van de Kerk’, dan zou paus Ghislieri, die deze hervormingen met voortvarendheid en ijver doorvoerde, dus de hervormingspaus bij uitstek zijn in de hele geschiedenis van de Kerk. Pius V,... samen met de grote heiligen Filippus Neri, Petrus Canisius en Carolus Borromeus, blies leven in de Tridentijnse decreten.... En dit is het essentiële kenmerk van elke ware hervorming: een onveranderlijke waarheid nieuw leven inblazen.”
Boek straalt hoop uit
Prof. de Mattei gaf een uitstekende conclusie toen hij het lumineuze leven en de carrière van paus Sint-Pius V samenvatte. “Pius V voerde een voortdurende strijd tegen zichzelf in de eerste plaats, om altijd en boven alles de grotere glorie van God te zoeken. De kracht waarmee hij vocht tegen de interne vijanden van zijn ziel verklaart de kracht en passie waarmee hij de externe vijanden van de Kerk tegemoet trad.” De beste kwaliteit van dit boek is dat het hoop uitstraalt. Moge God ons toestaan dat we ooit weer zo'n paus zullen krijgen!
Dit artikel verscheen eerder op tfp.org.
Laatst bijgewerkt: 1 mei 2024 19:52