De oude stad van Jeruzalem
Paus Franciscus, de oorlog en de heilige plaatsen
Er werd vol verwachting uitgekeken naar de synode die op 4 oktober 2023 in het Vaticaan werd geopend, maar drie dagen later, op 7 oktober, verschoof de internationale aandacht naar het Midden-Oosten, dat in één klap bloedde door de brute aanval van Hamas op Israël.
De oorlog tegen het Westen centreert zich nu in Palestina
Deze gebeurtenis, voorafgegaan door de Russische invasie in Oekraïne in februari 2022, vormde een nieuwe factor in het verstoren van het delicate mondiale evenwicht en bevestigde het bestaan van een oorlog tegen het Westen, die op dit moment zijn epicentrum heeft in Palestina, het land waar de Verlosser van de mensheid leefde en Zijn bloed vergoot.
Paus Franciscus
Paus Franciscus heeft zich verschillende keren uitgesproken om de oorlog te veroordelen, op te roepen tot de vrijlating van gijzelaars en escalatie van het conflict te voorkomen. Maar is dit alles wat verwacht mag worden van de Vicaris van Christus?
Meer had gezegd kunnen worden
Paus Franciscus had deze buitengewone gelegenheid kunnen aangrijpen om de machtigen der aarde zijn stem te laten horen, samen met die van de synodevaders die in Rome bijeen waren. Wat is een betere gelegenheid om er plechtig aan te herinneren dat de oorzaak van oorlogen, net als die van alle kwaad, ligt in de opeenstapeling van openbare zonden van mensen; dat de voortdurende oorlogen een straf zijn voor de vervreemding van de wereld van God en dat de enige manier om vrede te bereiken het respecteren van het natuurrecht en bekering tot het evangelie is?
Palestina is het land waar de Verlosser leed en stierf
Maar de Vicaris van Christus moet er ook aan herinneren dat Palestina het land is dat werd geheiligd door het leven en de dood van de Verlosser, en een oproep doen voor de bescherming van Jeruzalem en die Heilige Plaatsen die, samen met de stad Rome, waar de Stoel van Petrus staat, het hart van de wereld vertegenwoordigen.
Constantijn de Grote
De Kerk heeft altijd het eigendomsrecht of de voogdij opgeëist over de heilige plaatsen, die sinds de christelijke oudheid worden vereerd en tot bedevaartsoord gemaakt. De devotie voor de christelijke heiligdommen in Palestina begon met Constantijn, die na het Concilie van Nicea in 325 enkele van de aanwezige bisschoppen opdracht gaf naar Jeruzalem te gaan om de plaatsen van het lijdensverhaal en de verrijzenis van Jezus Christus te identificeren en daar kerken te bouwen.
Kostbare relikwieën
Sint-Helena, de moeder van Constantijn, nam ook deel aan de zoektocht naar de kostbare relikwieën. Er werden vijf basilieken gebouwd: de eerste op de plek van het Heilig Graf, een tweede in Bethlehem boven de Grot van de Geboorte, een derde op de Olijfberg waar de Hemelvaart van Onze Heer plaatsvond, een vierde in de tuin van Getsemane en de laatste in Nazareth.
Lees ook: Sint-Helena, de vinding van het H. Kruis en de katholieke sociale orde
Stroom van pelgrims
Aan de heilige Hiëronymus en zijn groep Romeinse patriciërs, die zich tegen het einde van de vierde eeuw in Bethlehem vestigden, danken we de eerste gasthuizen en logementen voor pelgrims. Zo begon een pelgrimsbeweging die onderbroken werd door de islamitische overheersing van Palestina en die, met wisselende fasen, duurde tot 1917.
Franciscanen zorgden voor de heilige plekken
Toen de Seltsjoeken in 1071 Jeruzalem veroverden, begon er een periode van vervolging van christenen die de verontwaardiging van het christendom opwekte en het begin vormde van de grote kruistochtbeweging, met als doel het Heilige Graf te bevrijden. Aan het einde van deze epische strijd werden de franciscanen verantwoordelijk voor de devotie tot de christelijke heiligdommen en voor hun verdediging, waardoor ze door de eeuwen heen door talloze wisselvalligheden werden bewaard.
Sultans erkenden de missie in het Heilig Land
De missie van de minderbroeders in het Heilige Land werd geregulariseerd door de twee bullen Gratias agimus en Nuper carissimae van Clemens VI (1342) en door het pact tussen de koning van Napels en de sultan van Egypte Qalāwūn. De rechten van de katholieken werden drie eeuwen lang bevestigd en uitgebreid door alle sultans van Egypte, die geïnteresseerd waren in handelsbetrekkingen met Europa, totdat Palestina werd bezet door de Ottomaanse Turken, die de onderdrukking opnieuw instelden.
Geschil tussen katholieken en oosterse schismatici
In dezelfde periode vestigden zich Grieks-orthodoxe monniken in Jeruzalem. Er begon toen een lang en hardnekkig geschil tussen de katholieke geestelijkheid en de oosterse schismatici, dat in de volgende eeuwen werd verergerd door de aanspraken van Rusland, dat in de hele Levant beschermingsrechten opeiste over de orthodoxe religie.
Jeruzalem bevrijd van de islam
In 1847 herstelde paus Pius IX het Latijnse patriarchaat van Jeruzalem, dat sinds de kruistochten vacant was, met het korte Nulla celebrior. Op 11 december 1917, terwijl het Ottomaanse Rijk afbrokkelde, bevrijdde de Engelse generaal Edmund Allenby Jeruzalem van de eeuwenoude overheersing van de islam. Uit respect voor de Heilige Stad gingen Allenby en zijn officieren te voet door de Jaffapoort, vergezeld door de militaire vertegenwoordigers van Italië, Frankrijk en Engeland. De christenheid verheugde zich, maar de hoop op een volledige bevrijding van het Heilige Land werd al snel teleurgesteld.
Paus Pius XII
In de jaren waarin de staat Israël werd geboren en er oorlog woedde tussen Joden en Arabieren in Palestina, wijdde paus Pius XII drie encyclieken aan de Heilige Plaatsen: Auspicia quaedam van 1 mei 1948, In multiplicibus curis van 24 oktober 1948 en Redemptoris nostri cruciatus van 15 april 1949.
'Hier hing Christus aan het kruis'
In de eerste encycliek herinnerde de paus eraan dat een bepaald onderwerp hem diep in zijn hart had geraakt: "We bedoelen te verwijzen naar de Heilige Plaatsen van Palestina, die lange tijd verstoord zijn geweest. Inderdaad, als er een plaats is die elke beschaafde mens het meest dierbaar zou moeten zijn, dan is het wel Palestina, waar vanaf het begin van de oudheid zo'n groot licht van de waarheid scheen voor alle mensen, waar het vleesgeworden Woord van God door het engelenkoor de vrede voor alle mensen aankondigde; Waar tenslotte Christus, hangend aan het kruis, het heil voor de hele mensheid verwierf, met uitgestrekte armen alsof Hij alle volkeren uitnodigde tot broederlijke harmonie; en waar Hij zijn voorschrift van naastenliefde wijdde met het vergieten van zijn bloed."
Vrije toegang tot heilige plaatsen
In de tweede encycliek verklaarde hij: "Het zou opportuun zijn om Jeruzalem en zijn buitenwijken, waar zich zoveel kostbare herinneringen aan het leven en sterven van de Verlosser bevinden, een internationaal karakter te geven dat in de huidige omstandigheden een betere garantie lijkt te bieden voor de bescherming van de heiligdommen. Het zou ook nodig zijn om, met internationale garanties, zowel de vrije toegang tot heilige plaatsen verspreid over Palestina, als de vrijheid van eredienst en het respect voor gebruiken en religieuze tradities te verzekeren."
Geef Jeruzalem een juridische status aparte
In de derde encycliek herhaalde Pius XII zijn oproep: "De heersers van de naties en degenen wier taak het is deze belangrijke kwestie te regelen, moeten Jeruzalem en omgeving een juridische status geven waarvan de stabiliteit onder de huidige omstandigheden alleen voldoende kan worden verzekerd door een verenigde inspanning van naties die vrede liefhebben en het recht van anderen respecteren. Bovendien is het van het allergrootste belang dat alle heilige plaatsen in Palestina de nodige immuniteit en bescherming krijgen, niet alleen in Jeruzalem maar ook in de andere steden en dorpen. Niet weinig van deze plaatsen hebben ernstig verlies en schade geleden als gevolg van de omwentelingen en verwoestingen van de oorlog."
Internationale overeenkomst is nodig
Pius XII vervolgde: "Omdat het religieuze gedenktekens zijn van een dergelijk moment - objecten van verering voor de hele wereld en een stimulans en ondersteuning voor de christelijke vroomheid - moeten deze plaatsen ook passend worden beschermd door een duidelijk statuut gegarandeerd door een 'internationale' overeenkomst."
Lees ook: De katholieke geest van keizer Karel van Oostenrijk: een bron van hoop in tragische tijden
Plannen werden nooit gerealiseerd
Plannen voor de internationale bescherming van Jeruzalem en de heilige plaatsen werden nooit gerealiseerd en de stroom pelgrimstochten ging door in een context van latent conflict. Vandaag is de oorlog geëxplodeerd in het land waar Hij die door de profeten werd aangekondigd als "de Vredevorst" (Jes 9:6) werd geboren en stierf, en dreigt zich uit te breiden naar Oost en West.
Een oorlog erger dan alle oorlogen dreigt
Maar als Christus niet wordt verkondigd door degenen die Hem zouden moeten vertegenwoordigen en de mensheid tot bekering zouden moeten oproepen, hoe kan men zich dan verwonderen als de wereld een oorlog riskeert die erger is dan alle oorlogen die eraan voorafgingen?
Dit artikel verscheen eerder op tfp.org.
Laatst bijgewerkt: 23 november 2023 12:17