De heilige koning Lodewijk IX
De echte heilige Lodewijk IX: kruisvaarder en staatsman
25 augustus is het feest van de heilige Lodewijk IX, koning, belijder van het geloof, kruisvaarder en model van een katholiek staatshoofd. Er zijn twee verschillende manieren waarop mensen zich de heilige Lodewijk IX voorstellen. De ene is zoals hij werkelijk was, de andere is een zachte, verwijfde vervorming van zijn persoon.
Paus Pius X
Deze tweedeling is vergelijkbaar met de tweedeling die bestaat tussen de weergave van de heilige Pius X door veel kunstenaars en foto’s van hem. Aan de ene kant tonen de foto's een reus van een man, een sterke ziel en een spirituele koning, die zich bewust is van zijn waardigheid. Aan de andere kant tonen veel kunstenaars een zwakke oude grootvader, wiens gezicht om vergiffenis smeekt omdat hij paus is en spijt heeft dat hij geen eenvoudige priester is. Er is een afgrond tussen deze slappe afbeelding en de historische heilige Pius X, die de held tegen het modernisme was.
Lodewijk IX
Hetzelfde geldt voor de heilige Lodewijk IX. Aan de ene kant wordt hij geportretteerd als een koning die rechtvaardigheid verspreidt onder de beroemde eik in Vincennes, als een koning die onder de bomen leefde en liever een beetje zat dan het leven van het kasteel te leiden, de staatszaken te regelen en oorlogen te voeren te midden van de pracht en praal die het eerste koninkrijk van de christenheid rijk was. In deze verbeeldingen speelt hij voor weke rechter, door iedereen te vergeven en zich alleen bezig te houden met eenvoudige dingen die geen sluwheid, vindingrijkheid of wilskracht vereisen. Dit is het overheersende beeld geworden van de heilige Lodewijk IX. De boeren die hem omringen zijn met dezelfde zachtheid besmet. Door deze associatie wordt de hele middeleeuwse wereld op een clowneske manier in beeld gebracht, bestaande uit zachte koningen, omgeven door bergen van zachtheid. De vijanden van de christelijke beschaving gebruiken deze voorstelling vakkundig om de koningen die de heilige Lodewijk opvolgden te denigreren. "Hij was goed omdat hij eenvoudig was," zeggen ze, "hij zat gewoon onder zijn boom en sprak zich uit." Zo presenteren ze Lodewijk XIV in zijn glorie in Versailles, omringd door schoonheid en pracht, als iets wat intrinsiek verkeerd is. Om dit valse beeld af te weren is het goed om de echte heilige Lodewijk IX te herdenken, die zowel een staatsman als een kruisvaarder was.
De heilige Lodewijk: de staatsman
De heilige Lodewijk IX was koning van een organische monarchie. Hij was geen afgezonderde heerser die de staatsaangelegenheden aan zijn vazallen overliet, maar hij kende zijn rechten en verantwoordelijkheden en waakte daarover. Toen zijn vazallen de confrontatie aangingen of zijn gezag probeerden te verminderen, verzette hij zich tegen hen om de koninklijke macht te behouden. Toch was hij ook een groot verdediger van de zeggenschap van de leenheer in zijn domein. Op een keer, tijdens een bezoek aan een kerk, begonnen luidruchtige patroons van een nabijgelegen kroeg een ophef die zijn gebed verstoorde. Op de vraag om bevelen te geven om de commotie te stoppen, reageerde hij: "Zeg mijn mannen dat ze de heer van dit domein moeten vinden en hem vragen de orde te herstellen." Hoewel het voor hem gemakkelijker zou zijn geweest om het bevel rechtstreeks als koning te geven, zou zijn respect voor de feodale gebruiken en alle gradaties van de hiërarchie hem niet toestaan om zich te bemoeien met het lokale bestuur. Uit liefde voor het organische karakter van de samenleving heeft hij de feodale structuur nauwgezet in stand gehouden. Daarin verschilt hij sterk van latere Franse koningen, zoals Lodewijk XVI, Lodewijk XIII, Hendrik IV en zelfs Lodewijk XI, die dezelfde structuur systematisch hebben vernietigd. De heilige Lodewijk beschermde ook de gilden en liet hen instemmen met regels afgeleid van traditionele richtlijnen. Dit gaf structuur aan deze autonome organisaties. Zo bleef hij, terwijl hij elke legitieme onafhankelijke macht ondersteunde, het zwaartepunt in zijn koninkrijk. De heilige Lodewijk verdedigde zelfs zijn koninklijke macht tegen de Heilige Stoel. Hij confronteerde het Vaticaan met zijn inmenging in de strikt temporele zaken van Frankrijk en drong aan op de kwestie totdat deze zich terugtrok. Toen dit werd bestudeerd tijdens het proces voor zijn heiligverklaring, werd hem gelijk gegeven.
De heilige Lodewijk: krijger
Als krijger vocht de heilige Lodewijk op twee kruistochten en stierf aan de pest in Tunis. Ziek en bedlegerig stierf hij in tranen en bedroefdheid, terwijl de hele wereld medelijden met hem had. Dit trieste verhaal is historisch, maar niet compleet. De heilige Lodewijk was ook de koning beschreven door Joinville, die in al zijn grootsheid naar de kruistochten vertrok en zijn hele leger domineerde en van top tot teen in een briljant gouden harnas gestoken. Toen zijn boot voor het eerst de Egyptische kust naderde, was zijn enthousiasme zo groot dat hij niet kon wachten tot het schip het land raakte. Hij wierp zich, volledig bewapend, in de zee en rende aan land om de aanval in te zetten, voordat zijn mannen het land bereikten. Deze en andere acties hebben hem vereeuwigd als een perfecte krijger. Dit beeld moet samen met het beeld van de gewonde soldaat, ziek en lijdend, die eerbiedwaardig werd door het Lijden van Onze Lieve Heer Jezus Christus na te bootsen, worden beschouwd. Alleen de combinatie van al deze aspecten kan een adequaat beeld geven van koning Lodewijk IX.
Een koning die geliefd is bij zijn volk
Als model-staatsman en kruisvaarder werd de heilige Lodewijk geliefd en zelfs vereerd door zijn volk. Er is ontroerend bewijs hiervan. Hoewel middeleeuwse munten zeldzaam zijn, zijn de meest voorkomende de munten die geslagen zijn tijdens het bewind van de heilige Lodewijk. Aangezien zijn beeltenis op deze munten stond, bewaarde zijn volk ze als medaillon en herinnering aan zijn heerschappij. Ze bewaakten deze munten zo zorgvuldig, dat velen het hebben overleefd. Dit zijn er meer dan alle andere munten van het tijdperk. Dit toont aan hoe een werkelijk deugdzame leider zijn volk met hem optilt. Er is een prachtig gebed aan de heilige Lodewijk geschreven door Constable Du Guesclin, een van de metgezellen van de heilige Jeanne d'Arc. Hoewel het jaren na de dood van de heilige Lodewijk is geschreven, geeft het een idee van hoe groot hij was. "Houd mij zuiver als de lelie die op uw wapen gegraveerd is, o gij die uw woord bewaarde, zelfs als het aan de ongelovige gegeven is. Laat nooit een leugen over mijn lippen gaan, zelfs als de openhartigheid mij het leven kost. Dapper man, niet in staat tot terugtrekken, verbrandt de bruggen die naar mijn verontschuldigingen leiden, zodat ik altijd naar het moeilijkste deel van de strijd zal oprukken."
Dit artikel is ontleend aan een informele lezing die professor Plinio Corrêa de Oliveira op 25 augustus 1964 gaf. Het is vertaald en aangepast voor publicatie zonder zijn revisie.
Laatst bijgewerkt: 13 november 2023 13:31