De heilige Franciscus van Assisi offerde alle bezit op om God te dienen. Sommige experts zijn van mening dat deze schildering nog tijdens Franciscus' leven is gemaakt.
De ware Sint-Franciscus van Assisi: lijden maar ook strijden voor God
Kan een mens Christus volmaakt navolgen? Misschien is niemand, Maria, Jozef en de apostelen uitgezonderd, zo dichtbij gekomen als Sint-Franciscus van Assisi (1181-1226). De Kerk viert op 4 oktober zijn feestdag.
Zoon van een rijke lakenhandelaar
Franciscus werd geboren in Assisi, een charmant heuveldorpje in de Italiaanse regio Umbrië. Zijn vader, Pietro Bernardone, was een rijke lakenhandelaar die vaak handel dreef in Frankrijk, en zijn moeder, Pica, zou tot een adellijke familie uit de Provence hebben behoord. Hoewel hij gedoopt werd als ‘Johannes’, werd hun enige zoon ‘Francesco’ of ‘de Fransman’ genoemd. De jonge Franciscus had een uitbundig karakter en was een levensgenieter, die het geld van zijn vader royaal uitgaf. Hij was ook toegewijd aan de romantische ridderlijkheid die toen door troubadours werd geprezen.
Franciscus vecht als ridder
Op zijn twintigste vocht hij voor Assisi tegen Perugia en werd hij een jaar lang gevangengezet. Later wilde hij zich bij een andere generaal aansluiten en kocht hij een mooi paard en uitrusting, maar toen hij onderweg een arme man ontmoette, gaf hij hem zijn kleren. Toen hij ziek werd, hoorde hij een stem die hem uitnodigde om voor “de meester” te vechten in plaats van voor de man. Terwijl Franciscus bad in de kerk van San Damiano, hoorde hij een stem uit het kruisbeeld komen: “Franciscus, ga en herstel mijn huis, dat je ziet instorten.”
Lees ook: Zonder vrees behandelde Sint-Hiëronymus de gewonde poot van de brullende leeuw
Zijn vader verstootte hem
Omdat hij dacht dat hem was opgedragen om de vervallen kerk te herbouwen, verkocht hij een rol stof en zijn paard en bood het geld aan de pastoor aan, die weigerde het te gebruiken. Vanaf dat moment begon de jonge Franciscus aan een spirituele reis die ertoe leidde dat zijn vader hem publiekelijk verstootte. In een dramatisch gebaar gaf Franciscus al zijn kleren aan zijn vader en werd hij bedekt met de mantel van de bisschop. Vervolgens ging hij bedelen om geld om kerken in zijn omgeving te herstellen. De mensen in de stad kenden hem en bespotten hem, maar hij droeg dat allemaal met vreugde.
De geest van de armoede
Franciscus was verliefd geworden op Vrouwe Armoede en liet alles achter om ALLES te vinden. Zijn roeping was om de wereldse geest die de samenleving toen besmette, tegen te gaan, omdat die zo in strijd was met de geest van het Evangelie dat de middeleeuwen had gevormd. Rond de kleine kapel van Portiuncula, in de vallei onder Assisi, bouwde hij een eerste gemeenschap van houten en lemen hutten. Naarmate anderen zich bij hem aansloten, groeide de gemeenschap zodanig dat hij de goedkeuring vroeg van paus Innocentius III in Rome, die, nadat hij had gedroomd dat Franciscus de vallende kerk van God overeind hield, zijn orde zegende.
"Minderbroeders"
Uit nederigheid gaf Franciscus zijn orde de naam "minderbroeders" en streefde hij nooit naar wijding, omdat hij zichzelf onwaardig achtte voor een dergelijke eer. Op aandringen van Kerkvorsten liet hij zich uiteindelijk tot diaken wijden. Priester werd Franciscus nooit. Samen met de heilige Clara van Assisi stichtte hij ook een vrouwelijke tak van de franciscanen. Tot zijn geestelijke kinderen behoren onder anderen Sint-Gabriël van de Moeder van Smarten, Sint-Antonius van Padua en de Kerkleraar Sint-Bonaventura.
Lees ook: Sint-Antonius: ‘Ark van het Testament’ en ‘Hamer der ketters’
De bedenker van de kerststal
Sint-Franciscus staat aan de voet van de eerbiedwaardige traditie in het Westen om kerststallen in te richten. In 1223 vroeg de heilige in Rome toestemming om Kerstmis op een nieuwe manier te vieren. Bij het altaar in de kerk zette hij de kribbe met het Kindje Jezus. Franciscus, als diaken, zong het Evangelie en preekte over de armoede en nederigheid van Christus’ geboorte. Zijn woorden vervulden de aanwezigen met vreugde. Toen hij het Kind kuste, leek het beeld tot leven te komen en hem toe te glimlachen. Tijdens de consecratie zag Franciscus Jezus tegelijk in het Heilig Misoffer en in de kribbe. Na afloop namen de mensen stro mee, dat later wonderbaarlijke genezingen bracht.
Franciscus wordt voor het vrijzinnige karretje gespannen
Vrijzinnige katholieken spannen Sint-Franciscus van Assisi vaak voor hun karretje. Maar dat de heilige preekte tot de vogels, maakte hem geen klimaatactivist. Dat hij radicaal de armoede koos, maakte hem geen socialist: toen een medebroeder zich laatdunkend uitliet over rijke mensen, gaf Franciscus hem een reprimande. God heeft voor iedereen een weg naar de Hemel, zei de heilige, ook voor de rijke. We kunnen in Franciscus' armoede juist een bevestiging van het heilig recht op privé-eigendom zien: de heilige offerde iets wezenlijks goeds op.
Het wassen van de altaarkleden
De rol van armoede wordt overigens overdreven in veel beschrijvingen van Sint-Franciscus' leven, aldus pater Augustine Thompson in zijn Franciscusbiografie (2012). Onderbelicht blijft het aandeel van eucharistische devotie in zijn spiritualiteit. In veel jaren van zijn apostolaat besteedde de heilige meer tijd aan het wassen van de altaarkleden in Italiaanse parochiekerkjes dan aan het voeden van de armen, stelt pater Thompson. De heilige zag de verloedering van de eredienst als de oorzaak van het onheil in zijn tijd. Dit aspect van Franciscus' geestelijk leven vindt uiteraard geen begrip bij vrijzinnige katholieken.
De moslims bekeren
Nog voor de Revolutie via de Renaissance ingang vond in de Westerse cultuur, had Sint-Franciscus van Assisi een Contrarevolutionair vuur in zijn hart branden. Zo trok hij met de kruisvaarders naar Egypte en confronteerde onbevreesd de islamitische sultan Malik al-Kamil, die onder de indruk was van zijn leer en de monnik uitnodigde om bij hem te blijven, maar uiteindelijk geen toezegging deed. Zijn bekeringsdrang, een gruwel voor vrijzinnige katholieken, maakte hem een strijder voor God.
Herziening van zijn regel
Teleurgesteld keerde Franciscus terug naar Italië, waar hij geconfronteerd werd met een crisis in zijn orde, die zich inmiddels over heel Europa had verspreid. Als reactie op een beweging die zijn oorspronkelijke ideaal van strikte armoede wilde omverwerpen, herzag hij zijn regel. De vorm die uiteindelijk in 1223 door paus Honorius III werd goedgekeurd, vertegenwoordigde in wezen de geest van de heilige Franciscus. Zijn hele leven lang was Franciscus terughoudend en bij vlagen onwillig om leiding te geven, zo nederig was hij. Zijn verlangen om de laatste te zijn werd echter ingetoomd door zijn gehoorzaamheid aan de prelaten die hem hielpen en die aandrongen op strakkere aansturing van de minderbroeders.
Heilig verklaard twee jaar na overlijden
In augustus 1224 trok Franciscus zich met een metgezel terug op de berg Alvernia, waar hij de stigmata van Christus ontving. Naarmate zijn gezondheid verslechterde, werden de wonden een bron van nog meer pijn en zwakte en werd hij ook bijna blind. Hij stierf omringd door zijn geestelijke zonen, liggend op de grond zoals hij had gevraagd, en spoorde zijn broeders aan om God, armoede en het Evangelie lief te hebben, “boven alle andere voorschriften”. Hij was vijfenveertig en werd slechts twee jaar later heilig verklaard door paus Gregorius IX.
Laatst bijgewerkt: 2 oktober 2025 16:23