Leo XIV en de toekomst van de Kerk
Als een verrassing steeg al op donderdag 8 mei om 18.08 uur de witte rook op uit de schoorsteen van de Sixtijnse Kapel, terwijl de schemering een gouden gloed over de zuilengalerij van Bernini legde. Een uur later vulden meer dan honderdduizend mensen het Sint-Pietersplein en de Via della Conciliazione, terwijl bijna een miljard anderen wereldwijd via de media meeleefden.
De keuze werd niet direct begrepen
Net als in 1978, bij de aankondiging van paus Wojtyła, werd de naam van de nieuwe paus, uitgesproken door kardinaal Dominique Mamberti, door de menigte niet meteen begrepen. Maar al snel barstte een lang en daverend applaus los. Het plein verwelkomde de 267e opvolger van de heilige Petrus: kardinaal Robert Francis Prevost, die de naam paus Leo XIV aannam.
De eerste indrukken van het pontificaat
De eerste indruk is de belangrijkste, omdat deze vaak intuïtief wordt gevormd en in het geheugen gegrift blijft. Daarom schreven we in een eerder artikel, waarin we ons afvroegen wat de eerste woorden zouden zijn die de nieuwe paus zou uitspreken vanaf de loggia van de Sint-Pietersbasiliek: "De woorden en gebaren waarmee de toekomstige paus zijn pontificaat zal inleiden, zullen ongetwijfeld al een trend aangeven en een eerste aanwijzing geven aan het sensus fidei van het katholieke volk. Welke naam hij ook kiest, de door het college van kardinalen gekozen paus zal zich moeten afvragen: treedt hij in de voetsporen van Franciscus, of breekt hij juist met diens pontificaat, dat volgens velen rampzalig was voor de Kerk?”
Een signaal van discontinuïteit
Het antwoord kwam, en het wees op discontinuïteit, in elk geval wat betreft de bestuursstijl waarin Franciscus zijn belangrijkste boodschap had verankerd. De keuze voor zo’n uitdagende naam roept herinneringen op aan een paus met groot leerstellige gezag, zoals Leo XIII, maar ook aan heilige en strijdende pausen als Leo de Grote en Leo IX — en vormt op zichzelf al een teken van een trend. Net zo veelzeggend was de manier waarop de nieuwe paus zich aan het volk van Rome presenteerde. De soberheid van Leo XIV ging gepaard met zijn erkenning van de waardigheid van de Kerk, die hij eerde door de plechtige gewaden te dragen die het ceremonieel voorschreef: de rode mozzetta, de pontificale stola en het gouden borstkruis, wat 12 jaar eerder niet gebeurde.
Een Paus van gebed en symbolen
In de eerste woorden van zijn toespraak wenste Leo XIV vrede in de naam van de verrezen Christus, en in de laatste woorden herinnerde hij eraan dat 8 mei de dag van de smeekbede aan Onze Lieve Vrouw van Pompeï is. Waarbij hij samen met de gelovigen het Weesgegroet reciteerde en zijn eerste zegen “Urbi et Orbi” uitsprak, met de toekenning van de plenaire aflaat. Laten we hieraan toevoegen dat 8 mei ook het feest is van Maria Middelares van alle Genade en van de heilige aartsengel Michaël, prins van de hemelse schare en, samen met Sint-Jozef, beschermer van de Kerk. Dit is niet ontgaan aan degenen die aandacht besteden aan de taal van symbolen.
De geestelijke oriëntatie van het pontificaat
Velen proberen de woorden en daden van bisschop, later kardinaal Prevost, te duiden om zicht te krijgen op de mogelijke geestelijke oriëntatie van zijn pontificaat. De vrees bestaat dat de breuk met paus Franciscus zich vooral uit in stijl, zonder een overeenkomstige wending op inhoudelijk of leerstellig vlak. Maar in een tijdperk waarin de praxis het wint van de doctrine, houdt het herstel van de vorm impliciet al een herstel van de inhoud in. Toch mogen we niet uit het oog verliezen dat, in een tijd waarin de praxis vaak voorrang krijgt op de doctrine, het herstel van de vorm ook een theologisch herstel kan inluiden: vorm en inhoud zijn in de katholieke traditie immers onlosmakelijk verbonden.
Bijzondere genade
Daarbij herinnert de Traditie ons eraan dat elke paus bij zijn verkiezing bijzondere genadegaven ontvangt die hem in staat stellen het Petrijnse ambt waarachtig te vervullen. Niet zelden is het voorgekomen dat een paus, eenmaal verkozen, geestelijk groeide in het inzicht en de moed die zijn zending vereisen. Daarom is gebed essentieel. Zoals kardinaal Raymond Leo Burke in zijn verklaring ter ondersteuning van de nieuwe paus schrijft, bidden wij dat de Heer hem “overvloedige wijsheid, kracht en moed schenkt om alles te doen wat Onze Heer van hem vraagt in deze tumultueuze tijden”. In diezelfde geest stellen wij voor om, naast de voorspraak van Onze Lieve Vrouw van Guadalupe, die kardinaal Burke aanroept, ook de voorspraak in te roepen van Onze Lieve Vrouw van Goede Raad, wier Augustijnse heiligdom in Genazzano al eeuwenlang wordt vereerd als een plaats van geestelijke wijsheid en onderscheidingsvermogen.
Vreugde en hoop in het pontificaat van paus Leo XIV
Natuurlijk mogen waakzaamheid en strijd tegen de vijanden van de Kerk, zowel van buitenaf als van binnenuit, niet verslappen. Maar dit is niet het uur van teleurstelling of zorg – dit is het uur van vreugde en van hoop. Vreugde, omdat de Kerk van Rome opnieuw de Vicaris van Christus heeft gekozen: paus Leo XIV, in wie de apostolische keten wordt vernieuwd die hem met de heilige Petrus verbindt. Hoop, omdat de opvolger van Petrus op aarde het zichtbare hoofd is van het Mystieke Lichaam van Christus, dat de Kerk is – en deze Kerk, hoezeer zij ook doorheen de geschiedenis beproefd en vervolgd wordt, altijd weer triomfantelijk opstaat, zoals haar goddelijke Stichter.
Het geloof en de wonden van de Kerk
In zijn commentaar op de woorden uit het Evangelie volgens Lucas (24:36-47) schrijft de heilige Augustinus het volgende: “De Heer verscheen aan zijn leerlingen na zijn verrijzenis, zoals u hebt gehoord, en begroette hen met de woorden: ‘Vrede zij u.’ Dit is werkelijk vrede, de begroeting van het heil: want het woord ‘begroeting’ heeft zijn naam van het heil ontvangen. En wat kan er beter zijn dan dat het Heil zelf de mens begroet? Want Christus is ons Heil. Hij is ons Heil, die voor ons werd verwond, met spijkers aan het kruis werd genageld, van het kruis werd afgenomen en in het graf werd gelegd. En uit dat graf is Hij verrezen: met genezen wonden, maar met littekens die Hij behouden heeft. Want Hij achtte het nuttig voor zijn leerlingen dat deze littekens bewaard bleven, zodat door zijn wonden de wonden van hun harten geheeld zouden worden. Welke wonden? De wonden van ongeloof.” (Preek CXVI).
De oorzaken van het onbegrip en het gebrek aan vrede
Het ongeloof van een wereld die Christus de rug heeft toegekeerd, vormt de diepste oorzaak van het gebrek aan vrede in onze tijd. Daarom zei paus Leo XIV, zoon van de heilige Augustinus, in zijn eerste preek tot het kardinalencollege op 9 mei, dat de Kerk, geconfronteerd met de duisternis van een ongelovige wereld, “meer en meer een stad op de berg moet zijn, een ark van verlossing die door de golven van de geschiedenis vaart, een baken dat de nachten van de wereld verlicht.”
Sint-Ignatius van Antiochië
De paus verwees vervolgens naar de beroemde woorden van Sint-Ignatius van Antiochië, die, geboeid op weg naar Rome – de plaats van zijn aanstaande martelaarschap – aan de christenen daar schreef: “Dan zal ik werkelijk een leerling van Jezus Christus zijn, wanneer de wereld mijn lichaam niet meer ziet” (Brief aan de Romeinen, IV, 1). Hij doelde op zijn aanstaande offerdood, verslonden door de wilde dieren in het circus — zoals ook werkelijk gebeurde — maar zijn woorden herinneren ons in bredere zin aan een onvervreemdbare roeping van ieder die binnen de Kerk een ambt van gezag uitoefent: verdwijnen, opdat Christus blijft; zichzelf klein maken, opdat Hij gekend en verheerlijkt wordt (vgl. Joh. 3,30); zich volledig geven, tot het uiterste toe, opdat niemand de kans mist Hem te leren kennen en lief te hebben. Moge God mij deze genade schenken — vandaag en altijd — door de tedere voorspraak van Maria, Moeder van de Kerk.
Een profetische toekomst voor de Kerk
Deze woorden klinken bijna als een voorteken. Bij zijn eerste verschijning op de loggia van de Sint-Pietersbasiliek was het gezicht van Leo XIV bedekt met een paar tranen. Deze discrete tranen kunnen de emotie uitdrukken van een man die voor een juichende menigte zijn hele verleden de revue laat passeren, van de parochie in Chicago tot zijn onverwachte landing aan de top van de Kerk. Maar ze kunnen ook de ontroering uitdrukken van iemand die een blik werpt op de toekomst van de Kerk en de wereld.
De profetie van Fatima en de toekomst van de Kerk
Hoe kunnen we niet denken aan het stille en profetische huilen van Onze Lieve Vrouw in Syracuse, waar kardinaal Prevost in september vorig jaar naartoe ging, ter gelegenheid van de 71e verjaardag van de wonderbare tranen? En hoe kunnen we, juist nu we de vooravond van 13 mei naderen, niet denken aan het Derde Geheim van Fatima? In dit geheim wordt een paus beschreven die “gekweld door verdriet en smart” door een stad in puin trekt, om vervolgens de berg op te klimmen, waar hem aan de voet van het kruis het martelaarschap wacht?
Hoop voor de toekomst van Paus Leo XIV
De toekomst van paus Leo XIV is alleen aan God bekend, maar de boodschap van Fatima, met de belofte van de uiteindelijke triomf van het Onbevlekt Hart van Maria, biedt een zekerheid die vrome harten inspireert, juist in deze bijzondere meidagen waarin de Kerk een nieuwe paus heeft gekregen.
Dit artikel verscheen eerder op Rorate Caeli
Laatst bijgewerkt: 20 mei 2025 15:58