'Ludger predikt in de Groninger Gouwen 785.' Schoolplaat van J.H. Isings.
Sint-Ludger, eerste missionaris van eigen bodem
Sint-Ludger (of Liudger) is een van onze oudste heiligen ‘van eigen bodem’. Je zou hem kunnen zien als de bestendiger van het werk van Sint-Willibrord en Sint-Bonifatius, de Angelsaksische missionarissen die vanaf ca. 700 als pioniers het christendom naar Noord-Nederland brachten. Zijn feestdag is 26 maart.
Heidense koning Radboud
Uit Ludgers leven blijkt hoezeer het christendom zich vooral via familierelaties verspreidde. Maar ook dat dit meestal voorname families waren. De Engelse historicus Richard Fletcher noemt Ludger in zijn boek over de kerstening van Europa zelfs een kenmerkend voorbeeld daarvan. Ook Ludger behoorde namelijk tot een adellijke, Friese familie. Zijn grootvader had Frisia (Nederland boven de rivieren) verlaten na een ruzie met de heidense koning Radboud en asiel gezocht bij de katholieke Franken. Tijdens deze ballingschap was hij ook zelf katholiek geworden.
Eerste Friese priesters
Toen Radboud bij Dorestad in 695 een nederlaag had geleden, moest hij zich bij verdrag terugtrekken en het rivierengebied met Utrecht prijsgeven aan de Franken. Daardoor kon de grootvader van Ludger samen met Sint-Willibrord daarheen terugkeren en de heilige helpen om van Utrecht een kerkelijk centrum te maken en een uitvalsbasis voor verder bekeringswerk. De familie van Ludgers moeder leverde de eerste Friese priesters. Ludger zelf werd pas enige jaren na het overlijden van Willibrord geboren, namelijk in 742, maar kreeg het opbouwwerk dus wel met de paplepel ingegoten.
Lees ook: Sint-Willibrord bracht geloof en beschaving naar Nederland
Studeren bij Alcuinus
Ludger kwam ter wereld in Zuilen (nu de gelijknamige wijk in Utrecht) en kreeg zijn opleiding in Utrecht van Sint-Gregorius, de abt van het klooster aldaar, wiens hagiografie Ludger later zou schrijven. Voor het voltooien van zijn opleiding stak hij de Noordzee over om te studeren in York, bij Alcuinus, een familielid van Sint-Willibrord en een van de geleerdste mannen van zijn tijd. Later zou diens carrière een hoge vlucht nemen doordat Karel de Grote hem aan zijn hof in Aken uitnodigde, waar hij het centrum van de Karolingische renaissance zou worden.
Eerste ‘echte’ bisschop van Utrecht
Abt Gregorius stierf omstreeks 775. Hij werd in Utrecht opgevolgd door zijn neef Alberik. Bisschop Alberik geldt als de eerste ‘echte’ bisschop van Utrecht (nummer 4 in de rij vanaf Willibrord die – vanwege de onduidelijke status van Utrecht – veiligheidshalve nog tot aartsbisschop ‘van de Friezen’ was gewijd). Deze Alberik werd bisschop gewijd in 777 en nog in datzelfde jaar stuurde hij Ludger naar Deventer om in het gebied van de roerige Saksen de verwoeste kerk te herbouwen van de kort daarvoor overleden Angelsaksische missionaris Sint-Lebuinus.
Ontmoeting met Bernlef
Het eerste heiligenleven van Ludger, geschreven door zijn neef Altfridus, beschrijft op een van Ludgers missiereizen de ontmoeting met de blinde bard Bernlef, een locale Homerus, die de krijgsdaden van de Friezen bezong. Ludger genas de man van zijn blindheid, waarop die zich door Ludger liet dopen en diens volgeling werd. Vanaf dat moment zou de legendarische Friese bard bovendien alleen nog maar psalmen hebben gezongen.
Saksenoorlogen
Ludgers leven en werken speelt zich af tegen het decor van de Saksenoorlogen. Dit is de decennialange worsteling (773-804) tussen Karel de Grote en de niet gemakkelijk klein te krijgen Saksische stammen in het huidige Duitsland. De oorlog brak uit na de vernietiging door Karel van een heidense ‘heilige’ boomstam, de Irminsul. Onder leiding van hun leider Widukind leverden de Saksen taaie weerstand, en de vijandelijkheden sleepten zich voort tot aan het begin van de volgende eeuw. De vrede werd bezegeld doordat Karel in 805 Ludger aanstelde tot eerste bisschop van Münster, een missiepost, later stad, die de keizer in samenspraak met de heilige had gesticht (met een naam die afgeleid is van het Latijnse woord voor ‘klooster’: monasterium), om van daaruit de verdere kerstening van de Saksen voort te zetten.
Bijbel van Wulfila
Maar Ludger had zelf intussen ook niet stil gezeten. Op reis in Italië was hij zeer onder de indruk gekomen van Monte Cassino, het klooster dat in 529 nog door Sint-Benedictus zelf was gesticht, een centrum van beschaving dat het door de eeuwen heen gebleven is. Dat wilde Ludger nadoen. Onder die inspiratie stichtte hij in 796 in Werden (nu een deel van de stad Essen) zijn eigen Benedictijner klooster, en gaf daaraan al zijn bezittingen.
Zilverbijbel
Het is mogelijk dat zich onder die bezittingen de vermaarde Codex Argenteus of Zilverbijbel heeft bevonden, een manuscript met de bijbelvertaling van Wulfila, het belangrijkste overgeleverde monument van de Gotische taal. In dit klooster is Sint-Ludger op 26 maart 809 overleden. Zijn broer Hildegrim volgde hem op als abt. Het feest van Sint-Ludger, eveneens 26 maart, was in 2014 de oprichtingsdatum van Civitas Christiana, de moederstichting van o.a. de campagne Mijn Onbevlekt Hart.
Laatst bijgewerkt: 26 maart 2024 06:48