Sint-Johannes van Capistrano als legerleider in de slag bij Belgrado van 1456 (schilderij van onbekende schilder uit negentiende eeuw, Wikipedia).
Overdenkingen voor het feest van Sint-Johannes van Capistrano (2)
Gisteren legde prof. Plinio uit waarom hij altijd “een uitgesproken voorliefde” voor de heilige Johannes van Capistrano had, wiens feest de Kerk op 28 maart viert. Vandaag vertelt hij diens leven, een voorbeeld van strijdbare heiligheid.
Jurist en staatsman
Johannes van Capistrano werd in 1385 in Italië geboren. Het is bekend dat zijn vader een officier was die de hertog van Anjou vergezelde op zijn expeditie naar het schiereiland, maar historici zijn het niet eens over zijn nationaliteit: Frans of Duits. Johannes wijdde zich van jongs af aan aan het openbare leven en ging rechten studeren in Perugia, waar hij leerling was van de beroemde Pietro Ubaldo. Hij stond zo hoog aangeschreven dat hij kort daarna werd verheven tot gouverneur van de stad, gedurende welke periode hij Perugia vertegenwoordigde in de moeilijke onderhandelingen om de oorlog met de familie Malatesta te beëindigen. Tijdens deze onderhandelingen werd hij gevangen genomen. Kort daarna besloot hij, in antwoord op de roep van God, de wereld te verlaten en franciscaan te worden.
Vicaris-generaal en hervormer Franciscanen
Johannes had het geluk de grote heilige Bernardinus van Siena als theologische leermeester te hebben, die een diepgaande invloed op zijn geest had en van wie hij een zeer vurige devotie voor de Naam van Jezus ontving. Deze devotie werd door de heilige Bernardinus met enorm succes verspreid, en Johannes was zijn opvolger in dit heilige apostolaat. Scherpzinnig en energiek, zag hij duidelijk dat gevaarlijke kiemen van geestelijke decadentie de Serafijnse orde in die tijd ondermijnden. Daarom was hij een van de vurigste voorstanders van een hervorming in de franciscaanse familie.
Hervorming van de Clarissen
Om dit uiterst delicate werk, dat in wezen religieus en spiritueel van aard was, uit te voeren, kozen zijn broeders hem in 1438 tot vicaris-generaal van hun orde. Vervolgens ondernam hij verschillende reizen naar het buitenland om overal de voordelen van de hervorming uit te breiden en veilig te stellen. Tijdens een van deze reizen ontmoette hij in Frankrijk de heilige Colette, die met voorbeeldige soberheid de Clarissen van haar land hervormde. De heilige Johannes van Capristano moedigde haar aan haar zware apostolaat voort te zetten, want zij bevorderde overal de geest van versterving en soberheid.
Heilige redenaar en wonderdoener
Tegelijkertijd bleek Sint-Johannes een beroemd heilig redenaar te zijn. Bij een van zijn preken werd het aantal toehoorders geschat op 126.000, waarvan velen uiteraard zijn woorden niet konden horen, maar genoegen namen met hem te zien, of tenminste deel te nemen aan de sfeer van religieus enthousiasme die hij opwekte. Zijn reputatie van heiligheid verspreidde zich wijd en zijd. Overal waar hij kwam, kwamen zieke mensen, genezing verwachtend door zijn voorspraak. En zo wijdverbreid was de overtuiging van zijn wonderbaarlijk optreden dat er op een dag meer dan tweeduizend zieken langs zijn weg stonden.
Heiligheid leidt tot hoogste bloei
In deze opzichten lijkt de heilige Johannes van Capistrano ons een man van de Kerk in de hoogste en meest volledige zin van het woord. Uitmuntend in deugdzaamheid, een opwindend heilig redenaar, diep betrokken bij kerkelijke aangelegenheden van bovennatuurlijk belang, zoals de hervorming van een grote Religieuze Orde, liet hij in al deze activiteiten zien dat zijn gaven als man van studie, bestuur en diplomatie, verre van in onbruik te raken onder het franciscaanse habijt, bewonderenswaardig tot bloei waren gekomen voor de grotere glorie van God. De heiligheid verdunde zich niet, maar verhoogde en ontwikkelde zijn bewonderenswaardige persoonlijkheid.
Strijder tegen de oprukkende islam
De heilige Johannes van Capistrano, die weliswaar uitsluitend voor de Kerk leefde, zou echter worden opgeroepen om haar zijn diensten te verlenen op een gebied dat dichter bij wereldlijke belangen lag. In zijn tijd werd de val van het Oost-Romeinse Rijk voltooid: de stad Constantinopel was in 1453 veroverd door Mehmet II. In die tijd vormde de islam voor het christendom een soortgelijk gevaar als het huidige communisme. Als vijand van het geloof wilde dit het christendom van de aardbodem verdelgen. De islam beschikte over de rijkdom, de wapens en de macht van een van de grootste rijken uit de geschiedenis, het toenmalige Turkse rijk. De strijd tussen de moslims uit het oosten en de christenen uit het westen was niet alleen een botsing tussen twee volkeren, maar tussen twee beschavingen, en nog meer tussen twee godsdiensten. Nu, met de val van Constantinopel, gingen de wegen naar West-Europa voor de Turken open. Mehmet II wilde het niet bij zijn glanzende overwinning in Constantinopel houden. Hij trok verder door de Balkan, met als doel het christendom in Centraal Europa te bereiken.
Kruistocht tegen Mehmet II
Welnu, de Europeanen van die tijd - hierin vergelijkbaar met de mensen van onze dagen - gaven er de voorkeur aan gevaren niet onder ogen te zien, niet in actie te komen, niet te vechten. Sensueel, losbandig, met een zeer decadent religieus elan - Renaissance en het protestantisme waren al in voorbereiding - dachten zij weinig aan morgen, en nog minder aan de eeuwigheid. Ze wilden alleen genieten van het huidige moment. Hoe konden we de krachten van het decadente christendom bundelen tegen de formidabele macht van de islam? Het ging erom prinsen en koningen, kardinalen, bisschoppen en geestelijken, edellieden en geleerden, kortom de gehele bevolking, te beïnvloeden door hen bewust te maken van een reëel gevaar en de weg te effenen voor een algemene samenwerking in het belang van de bedreigde Kerk en de christelijke beschaving. Zo zou het eindelijk mogelijk worden een kruistocht tegen Mehmet II te beginnen.
Christendom verenigen tegen islam
Voor dit titanenwerk rekenden paus Calixtus III en de keizer op de heilige Johannes van Capistrano, die op verzoek van de keizer zelf al op briljante wijze de functie van apostolisch nuntius had uitgeoefend. Altijd bedachtzaam, altijd vroom, altijd contemplatief, stortte de heilige Johannes van Capistrano zich volledig op zijn taak. Zo nam hij in 1454 deel aan de bijeenkomst van Frankfurt, waar het Heilige Rijk het kruis opnam om de Turken af te weren, en zijn diplomatieke optreden was beslissend voor het verkrijgen van de coalitie van christelijke vorsten, die onderling verdeeld waren door allerlei wereldlijke kwesties.
Medestrijder: Johannes Hunyadi
Het bevel over de expeditie werd toevertrouwd aan een Hongaarse edelman die in eerdere gevechten roemrucht was geworden, en die later onsterfelijkheid verwierf in de strijd tegen de Turken. Johannes Hunyadi, bijgestaan door de heilige Johannes van Capistrano, ging met de christelijke troepen de ongelovigen tegemoet. Het beslissende treffen vond plaats rond Belgrado. Omdat Hunyadi niemand had om de linkervleugel van zijn leger te leiden, nam de heilige Johannes van Capistrano deze taak op zich, en hij deed dat met zeldzame nauwkeurigheid en kracht. Toen de slag voorbij was, lagen er meer dan honderdduizend moslimkrijgers op het veld, en was Mehmet II op de vlucht. De Kerk had een bewonderenswaardige triomf behaald en de Turkse aanval was afgeslagen.
Wat verschilt meer van een ‘kwezel’?
Wie was in zijn eeuw groter dan de heilige Johannes van Capistrano? Heilige, redenaar, staatsman, diplomaat, generaal van een zeer belangrijke religieuze orde, en tenslotte strijder, hij blonk in alles uit. En het geheim van zijn grootheid ligt juist in de heiligheid, in de hulp van de genade die hem in staat stelde de gebreken van zijn natuur te overwinnen en op bewonderenswaardige wijze te profiteren van alle bovennatuurlijke en natuurlijke gaven die God hem gegeven had. Kan er iets meer verschillen van de ‘kwezel’ die we in de regels hierboven hebben beschreven?
Zou het niet zo zijn dat veel mensen er meer naar zouden verlangen om vurig katholiek te zijn als ze begrepen dat de Kerk geen dwazen vormt, maar mensen met de pracht van een door genade verheven en veredelde natuur?
Dit is de tweede helft van een uitgebreide beschouwing die eerder verscheen op www.pliniocorreadeoliveira.info. Het eerste deel vindt u hier. De oorspronkelijke tekst werd gepubliceerd in Catolicismo nr. 15 in maart 1952.
Laatst bijgewerkt: 28 maart 2023 11:01