Canossa, 28 januari 1077. Hoogtepunt van de investituurstrijd: koning (later keizer) Hendrik IV komt met hangende pootjes bij paus Gregorius VII.
Sint Gregorius VII, de paus die de keizer een lesje leerde
Met betrekking tot het feest op 25 mei van de heilige Gregorius VII (ca. 1015 - 1085) is er een document dat aan hem wordt toegeschreven en dat zijn denken weergeeft. Het is getiteld Dictatus Papae, dat wil zeggen ‘door de paus gedicteerd’.
Sublieme opsomming
Dit document is te vinden in de Geheime Archieven van het Vaticaan. Het werd uitgegeven in 1075 in Rome, en het is tentoongesteld op de monumentale tentoonstelling Lux in Arcana, die gehouden werd in de Capitolijnse Musea in Rome. Dit is een document dat progressieve theologen aanvallen. Het is een werkelijk sublieme opsomming van de stellingen die de heilige Gregorius VII wilde handhaven.
Enkele van de onderwerpen van de Dictatus Papae:
1 - De Roomse Kerk is alleen door de Heer gesticht;
2 - Alleen de Roomse paus kan van rechtswege bisschop van Rome worden genoemd;
3 - Hij alleen kan bisschoppen afzetten of herplaatsen;
5 - De paus kan afwezigen afzetten;
6 - Men mag niet in hetzelfde huis wonen als een persoon die hij geëxcommuniceerd heeft;
Hij alleen kan nieuwe wetten uitvaardigen volgens de behoeften van de tijd, nieuwe religieuze gemeenschappen vormen, een kanunnikenkapittel omvormen tot een abdij of omgekeerd, een rijk bisdom verdelen of arme bisdommen verenigen;
12. - Hij mag de keizer afzetten;
13. - Hij mag, indien nodig, een bisschop van de ene naar de andere zetel overplaatsen;
16 - Geen synode kan algemeen worden genoemd zonder toestemming van de paus;
17 - Geen regel of boek kan als canoniek worden beschouwd zonder zijn goedkeuring;
20 - Niemand kan iemand veroordelen die een beroep doet op de Heilige Stoel;
21 - Elke belangrijke zaak van een Kerk moet aan de Heilige Stoel worden voorgelegd;
24 - Na zijn beslissing en met zijn toestemming mogen onderdanen een klacht indienen;
25 - Ook zonder tussenkomst van een synode kan hij een bisschop afzetten of degenen die geëxcommuniceerd zijn weer in de Kerk opnemen;
27 - Hij kan onderdanen ontslaan van de eed van trouw aan de vorst, in geval van onrecht;
Gregorius brak ‘klauwen’ van de keizer
Laten we niet vergeten dat de toenmalige keizer, Hendrik IV (1050-1106), zich met de zaken van de Kerk bemoeide en probeerde haar te controleren door zelf bisschoppen te benoemen. De Heilige Vader bestreed dit beleid, slaagde erin deze pretentie van de keizerlijke overheid uit te schakelen en leerde de keizer een lesje. Men presenteert hem dan als een grote "tandenbreker" van het Heilige Roomse-Duitse Rijk. Dit is onjuist. Hij was geen "tandenbreker" maar een "klauwenbreker". Toen de keizer probeerde zijn klauwen in de kerkelijke macht te krijgen, "brak" Gregorius die.
Twee onafhankelijke machten
Het Dictatus Papae is de bevestiging van de pontificale en universele monarchie in geestelijke zaken, van een oppermachtige universele monarchie die zich over het gehele christendom zou uitstrekken, zonder afbreuk te doen aan ondergeschikte monarchieën. De paus pretendeert niet het Rijk te regeren, maar eist het recht op om een beslissende invloed uit te oefenen. Dit document ziet in het Heilige Roomse Rijk het ‘zwaard’ van de Paus, klaar om de Heilige Katholieke Kerk te beschermen, het Geloof te verdedigen en haar vijanden te bestrijden. Enerzijds moet de wereldlijke macht onafhankelijk regeren volgens het natuurrecht. Anderzijds moet het pausdom erop toezien dat dit effectief gebeurt. In die zin zijn de twee machten verschillend en onafhankelijk.
Paus als opperste vorst
Maar het Dictatus Papae stelt ook dat als men ons zou vragen welke de hoogste en meest eminente macht op aarde is, het antwoord duidelijk is en het wordt in de kunst van die tijd gelijk weergegeven: hoog boven de paus; aan zijn rechterhand en op een vlak daaronder de keizer; onder hem alle koningen en potentaten van de aarde. Onder de paus, die de geestelijke orde aangeeft, alle katholieke geestelijken. En allemaal afhankelijk van één opperste vorst die de Paus was. Dit was de opvatting van Sint Gregorius VII.
Maria’s Koninkrijk
Op de dag van zijn feest kunnen we hem vragen de wereld terug te brengen naar de kennis en liefde van het begrip van het onderscheid (tussen geestelijke en wereldlijke macht, -red.) en tegelijkertijd de vereniging van de geestelijke en de wereldlijke orde. De dag waarop deze opvatting gemeengoed wordt, zal de dageraad van Maria's Koninkrijk zijn aangebroken. Maar a contrario sensu, omgekeerd, op de dag dat de dageraad van Maria's Rijk aanbreekt, zal deze conceptie weer opduiken.
Onderscheiding Kerk en staat is essentieel
Laten we de heilige Gregorius VII vragen om van Onze Lieve Vrouw, die op haar beurt voor ons van God deze vurigheid in de liefde voor deze sublieme idee te verkrijgen wat betreft de geestelijke en wereldlijke machten. Want zonder dit idee kan geen enkel politiek, sociaal of economisch concept iets oplossen, kan geen enkel concept ons iets vooruit helpen. Laten we bidden voor deze intentie.
De tekst is overgenomen van pliniocorreadeoliviera.info en gebaseerd op een conferentie die prof. Plinio op 25 mei 1964 gehouden heeft.
Laatst bijgewerkt: 24 mei 2024 09:27