Sint-Cecilia, een van de eerste martelaressen

Weinig vroegchristelijke heiligen zijn zo populair als Sint-Cecilia, patrones van de muziek. Talloze koren en muziekkorpsen zijn naar haar vernoemd. In combinatie met de legendevorming rondom haar leven, zou je haast het indrukwekkende getuigenis van haar marteldood over het hoofd zien.

Stevige historische kern

Het feest van Sint-Cecilia op 22 november wordt ten minste al vanaf de vierde eeuw in Rome gevierd. Het verhaal van haar martelaarschap dateert van de eeuw daarna, maar is dan al met legendarische elementen verrijkt. Toch is het plausibel dat die rond een stevige historische kern zijn aangebracht.

Huiskerk

Het verhaal begint met de plek waar nu de kerk, waar ooit het huis van Cecilia stond. Dit is de Santa Cecilia in Trastevere, die zoals zoveel oude Romeinse kerken oorspronkelijk dus een huiskerk is geweest. In dit huis, waarvan later ruimtes zijn teruggevonden, speelt het verhaal van Cecilia zich af

Gelofte van kuisheid

Cecilia die van voorname komaf is, is uitgehuwelijkt aan de rijke en heidense Valerianus. Tijdens hun huwelijksnacht vertelt ze haar man echter dat ze een gelofte van kuisheid heeft afgelegd en dat een engel daarover waakt. Valerianus zou zichzelf in gevaar brengen als hij Cecilia’s maagdelijkheid zou schenden.

Eerst laten dopen

Valerianus is een heiden van goede wil. Hij respecteert zijn echtgenote, maar wil wel graag de engel zien. Cecilia zegt dat hij zich daarvoor eerst moet laten dopen. Met behulp van paus Urbanus I (+ ca. 230) lukt het hem daarvan te overtuigen. Als Valerianus na zijn doop thuiskomt, treft hij Cecilia al biddend aan voor een engel, die haar met rozen gekroond heeft.

Diepste wens

Als de engel Valerianus ziet binnenkomen, kroont hij die ook, maar met lelies. Hij mag bovendien een wens doen. Zijn diepste wens is dat zijn broer, Tibertius, zich ook zal bekeren zodat ook hem het geluk van het geloof ten deel valt. Dat gebeurt zodra deze op zijn beurt het huis binnenkomt en de onzichtbare bloemen ruikt.

Christus verloochenen of sterven

Rondom Cecilia heeft zich zo een christelijke missiekern gevormd, midden in een tijd van christenvervolgingen. Valerianus en Tibertius worden echter door de autoriteiten betrapt als ze de christelijke begrafenis van twee martelaren willen regelen. De prefect stelt hun dan voor de klassieke keuze. Ofwel een offer aan de goden brengen, en zo Christus verloochenen, ofwel sterven. Valerianus en Tibertius twijfelen niet, en worden onthoofd.

Talloze mensen gedoopt

Cecilia begraaft haar man en haar zwager, maar zet hun werk voort. Haar huis wordt regelmatig bezocht door paus Urbanus I. Talloze mensen worden daar gedoopt. Maar de autoriteiten grijpen opnieuw in. Cecilia wordt gearresteerd en voor dezelfde keus gesteld als haar man.

Drie bijlslagen volstaan niet

Maar haar terechtstelling verloopt anders. De sadistische prefect Almachius laat haar opsluiten in haar eigen badkamer om daar te stikken. Na een dag leeft ze echter nog. Daarop komt een beul haar onthoofden. Maar de jonge vrouw is zo aandoenlijk dat hij zijn werk met tegenzin doet. Hij heeft maar liefst drie slagen van de bijl nodig en zelfs bij de derde slag heeft hij haar nog niet gedood. De bijl blijft hangen in haar nek. Ze overlijdt pas na enige dagen.

Cecilia teruggevonden in catacomben

In de karolingische tijd laat paus Paschalis I (817-824) in de wijk Trastevere een kerk bouwen op de plaats waar Cecilia’s huis heeft gestaan. Hij wil daar ook haar relieken heenbrengen, maar die blijken onvindbaar. Cecilia moedigt hem in een droom aan door te zoeken. Weldra vindt de paus haar lichaam ongeschonden in een graf in de catacomben. Cecilia ligt daar gedrapeerd in kostbare stoffen van goudbrokaat. In bloed gedrenkte doeken liggen aan haar voeten. Haar lichaam wordt samen met de relieken van Valerianus, Tiburtius en paus Urbanus herbegraven onder het hoofdaltaar van de Sint-Cecilia in Trastevere..

Beeldhouwer ziet Cecilia met eigen ogen

De relieken worden opnieuw teruggevonden bij de restauratie van de kerk in het jaar 1599. Daarbij laat kardinaal Sfondrato het hoofdaltaar onderzoeken en vindt er de sarcofagen van de heiligen. Stefano Maderno, een beeldhouwer, is een van de mensen die het ongeschonden lichaam van Cecilia te zien krijgt.

Meesterwerk van de barok

Hij maakt voor het nageslacht een beeld dat precies weergeeft hoe hij het meisje aantrof. Het is een van de beroemdste en aandoenlijkste heiligenbeelden van Rome, een meesterwerk van de barok. Cecilia’s ene hand toont drie gestrekte vingers, de andere hand één. Dit staat voor haar geloof in de heilige Drie-eenheid. Het is een getuigenis van Cecilia, maar ook van Maderno.

Verkeerd begrepen antifoon

Maar waarom is Sint-Cecilia nu patrones van de muziek geworden? Dit komt door een verkeerd begrepen antifoon in haar officie, die begint met de woorden cantantibus organis. ‘Terwijl de muziekinstrumenten speelden’ op haar bruiloft, aldus de antifoon, was Cecilia vastbesloten maagd te blijven. Dit cantantibus organis is later opgevat als ‘Toen zij (Cecilia) orgel speelde’.

Zittend achter toetsenbord

Vandaar dat we haar in de kunstgeschiedenis talloze malen zo afgebeeld zien, gezeten achter een toetsenbord. Maar geen schilder heeft ooit het beeld van Stefano Maderno overtroffen dat - ook al dateert het van rond 1600 - ons rechtstreeks met Cecilia en haar teruggevonden lichaam kan verbinden.

Laatst bijgewerkt: 22 november 2022 07:16

Doordring heel Nederland van de boodschap van bekering

Uw gift brengt de boodschap van bekering en hoop van Onze Lieve Vrouw in Fatima aan duizenden mensen.

Doneer