Sint-Basilius de Grote, zoals geschilderd door El Greco (1541-1614). (Beeld: publiek domein)
Sint-Basilius de Grote, Kerkleraar
Sint-Basilius, bisschop, biechtvader en kerkleraar, feestdag 14 juni, heeft de titel ‘Vader van de monniken van het Oosten’ gekregen, net zoals Sint-Benedictus wordt beschouwd als de "Vader van de monniken van het Westen".
Familie van heiligen
Sint Basilius van Caesarea in Cappadocië, Klein-Azië, komt uit een familie van heiligen. Zijn grootmoeder van vaderskant was de heilige Macrina de Oude, die haar geloof in Jezus Christus beleed tijdens de vervolging van Maximianus Galerius. Zijn ouders waren de heilige Basilius de Oude en de heilige Emilia, de dochter van een martelaar. Van zijn negen broers en zussen zouden er nog drie tot de eer van het altaar worden verheven: de heilige Macrina de Jongere, de heilige Gregorius van Nyssa en de heilige Petrus van Sebaste. Sint-Basilius, zijn broer Gregorius van Nyssa en zijn vriend Gregorius van Nanzianze vormen het trio dat ‘de drie Cappadociërs’ wordt genoemd.
Heilige grootmoeder
Basilius werd geboren in Caesarea aan het einde van 329. Zijn vader, een advocaat en leraar, kwam uit een rijke familie in de regio Pontus, die als landeigenaar werd beschouwd. Zijn moeder kwam uit een adellijke familie uit Cappadocië. De jongen werd voor zijn eerste opleiding toevertrouwd aan de zorg van zijn grootmoeder Macrina. Later zou hij zeggen: "Ik ben nooit de sterke indrukken vergeten die de woorden en voorbeelden van deze heilige vrouw op mijn nog tere ziel maakten". Hij studeerde eerst bij zijn vader, daarna in Caesarea, Constantinopel en Athene. In de laatste twee had hij als medeleerling de heilige Gregorius van Nanzianze, met wie hij nauw verbonden was en aan wie we veel gegevens over zijn leven te danken hebben.
‘Heiliging was ons doel’
Gregorius getuigt in de lofrede van zijn vriend: "We hadden allebei dezelfde aspiraties; we waren allebei op zoek naar dezelfde schat, de deugd. We kenden slechts twee wegen, die van de Kerk en die van de openbare scholen. We gingen niet om met studenten die onbeleefd, onbeschaamd of minachtend over religie waren en we vermeden degenen die gesprekken voerden die schadelijk voor ons konden zijn. We hadden onszelf ervan overtuigd dat het een illusie was om met zondaars om te gaan onder het voorwendsel dat we hen wilden bekeren, en dat we altijd bang moesten zijn dat ze hun vergif op ons zouden overbrengen. Onze heiliging was ons grote doel, en dat van geroepen te zijn en effectief christen te zijn. Daarin lieten we al onze glorie bestaan.”
Zoekend naar monnikenbestaan
Broeder Basilius wilde een monastiek leven leiden. Hij besloot daarom door Syrië, Mesopotamië en Egypte te reizen om daar verschillende monniken te bezoeken en zich te verdiepen in de plichten van hun leven. Opgemerkt moet worden dat het religieuze leven in het algemeen nog in de kinderschoenen stond en dat er nog niemand was verschenen om het te wijden zoals Sint-Benedictus dat later in het Westen deed. Na zijn terugkeer trok Basilius zich terug in het koninkrijk Pontus, waar zijn moeder en zus zich al hadden gevestigd. Zij hadden een vrouwenklooster gesticht aan de oever van de Iris. Op de tegenoverliggende oever stichtte de heilige een mannenklooster dat hij vier jaar lang leidde. Zijn vriend, Gregorius van Nanzianze, en zijn broers Gregorius van Nyssa en Petrus van Sebaste voegden zich bij hem.
Summa van monastieke catechese
Het bestuur dat Basilius in het klooster uitoefende was zeer mild, meer door het voorbeeld dan door woorden. Zijn zachtmoedigheid en geduld werden op de proef gesteld. De monniken stonden voor zonsopgang op om God te loven met gebed en het zingen van psalmen. Ze lazen de Heilige Boeken en wisselden gebed en studie af, terwijl ze hun vrije tijd besteedden aan handenarbeid. Van tijd tot tijd riep Basilius hen bijeen om te luisteren naar hun twijfels of voorstellen en om hen te begeleiden op het pad van volmaaktheid. Zo ontstond zijn werk De Grote en Kleine Regels, de summa van de monastieke catechese, onmisbaar voor de ontwikkeling van het cenobitische (met meerdere monniken samen) leven.
Aan basis van monastieke beweging
Dankzij de heilige Basilius de Grote zou het gemeenschapsleven eindelijk wortel schieten in het christendom en de monastieke beweging doen ontstaan die later aan de Middeleeuwen vorm zou geven. De heilige Basilius, later aartsbisschop van Caesarea door de wil van het volk, werd uitgeroepen tot ‘de Grote’ en tot Kerkleraar en stierf op 1 januari 379.
Dit artikel is met toestemming overgenomen van de website van Instituto Plinio Corrêa de Oliveira.
Laatst bijgewerkt: 12 juni 2023 15:19