Sint-Amandus, bisschop van Maastricht, maar ook patroonheilige van Vlaanderen

Sint-Amandus geldt als de patroon van Vlaanderen, maar hij was ook bisschop van Maastricht. Het typeert de veelzijdige activiteit en het grote bereik van de generaties van vroeg-middeleeuwse missionarissen waartoe hij behoort. De Kerk viert op 6 februari zijn gedachtenis.

Jonge jaren als kluizenaar

Amandus zou rond het jaar 594 geboren zijn uit Gallo-Romeinse adel in de Poitou, dus in hartje Frankrijk. Van afkomst was hij dus al een drager van klassieke beschaving in de vroege middeleeuwen. Na zijn jonge jaren als kluizenaar geleefd te hebben, pelgrimeerde hij naar Rome, waar de paus hem bisschop wijdde. Dat herinnert, net als de buitengewone missie-activiteit die Sint-Amandus daarna zou ontplooien, aan de levensloop van Sint-Willibrord in de eeuw daarna. Net als Sint-Willibrord valt ook de pausgetrouwheid op: de kerken die Sint-Amandus stichtte waren bijna altijd toegewijd aan Sint-Petrus (en Paulus). Het is allemaal in overeenstemming met de missie-idealen van het Keltische christendom.

Vele kloosters

Als ‘zwervende’ bisschop op peregrinatio, zonder vaste plaats, verkondigde Amandus daarom, mede geïnspireerd door Sint Maarten (+397), het evangelie in Vlaanderen, onder de Slaven in Karinthië en aan de Basken in Navarra (tegenwoordig Noord-Spanje). Hij stichtte kloosters, waarvan Elno het bekendste is geworden (thans bekend als St-Amand-des-Eaux), waar bij ook begraven ligt. Daarnaast gaat ook de stichting van St-Amandsberg en van het klooster Sint-Pieters te Gent op hem terug, alsmede van het klooster in het naburige Drongen.

Stevige aanpak van Maastrichtenaren…

Eén van zijn kloostervestigingen was in Maastricht, waar Amandus rond 650 – naar verluidt tegen zijn zin - drie jaar diocesaan bisschop is geweest. Dat was op bevel van koning Sigisbert III, de zoon van Dagobert. Mogelijk stichtte Amandus in die tijd samen met Sint Geertruida († 659) de beroemde abdij van Nijvel, waarvan we vandaag nog de grootse abdijkerk kunnen bewonderen. Uit zijn correspondentie met de paus valt op te maken dat hij zich vanwege zijn stevige aanpak bij de Maastrichtse clerus niet populair had gemaakt (maar volgens een – waarschijnlijk Maastrichtse - legende waren de Maastrichtenaren al zulke voortreffelijke christenen dat Sint-Amandus er niets meer aan kon toevoegen…).

Tegenspeler van koning Dagobert

De legendes rond Sint-Amandus presenteren hem als tegenspeler van koning Dagobert I (+639), koning der Franken. Ook dat vormt een verbinding met Nederland, want Dagobert is degene die in onze toenmalige wildernis de vernielde Sint-Maartenskapel liet herbouwen op de plaats waar nu de Dom van Utrecht staat. Ruim een halve eeuw later zou die de uitvalsbasis voor de missie van Sint-Willibrord vormen. Omdat Dagobert het met de huwelijkstrouw niet al te nauw nam, had hij het vaak met Amandus aan de stok.

In de Schelde gegooid

Dat de prediking onder de Vlamingen ook niet altijd even voorspoedig verliep, verhalen andere legenden. Volgens een daarvan werd Amandus zelfs een keer naakt uitgekleed en in de Schelde gegooid. De heilige behoorde echter tot dat bijzondere ras van merovingische heiligen die zich door dergelijke kleinigheden niet liet afschrikken. Uiteindelijk wist hij de Vlamingen toch voor Christus te winnen en stichtte hij in Gent het Sint-Pietersklooster. Van daaruit strekte zijn missionering zich uit tot in Zeeland.

Beer als lastdier

Een andere legende herinnert aan Sint-Corbinianus, de eerste bisschop van Freising (later München-Freising), die uit Ethiopië afkomstig zou zijn geweest en die we als de ‘Moor’ in het wapen van de onlangs overleden paus Benedictus XVI terugvinden. Van zowel Corbinianus als Amandus wordt verhaald dat zij tijdens hun pelgrimage naar Rome aangevallen werden door een woeste beer. Beide heiligen bevalen de beer echter hun bagage naar Rome te dragen, alwaar het beest de vrijheid herkreeg. De bagagebeer is eveneens in Benedictus’ wapen opgenomen.

Beschermheilige van bierbrouwers

Een hartenwens van Sint-Amandus werd niet vervuld, namelijk om als martelaar te mogen sterven. Wederom net zoals Sint-Willibrord, stierf Amandus op hoge leeftijd van ouderdom in zijn zelfgestichte klooster, in zijn geval het klooster Elno aan de Elnon, nu een grensriviertje tussen België en Frankrijk, die uitkomt in de Scarpe, die op zijn beurt weer in de Schelde uitmondt. Dit klooster werd later naar hem de Sint-Amandsabdij genoemd, nu Saint-Amands-les-Eaux. Het overlijdensjaar van Amandus is niet precies bekend, ergens rond 680. Zeer passend geldt de patroonheilige van Vlaanderen en Apostel van België als beschermer van bierbrouwers, wijnhandelaren en kasteleins.

Laatst bijgewerkt: 19 maart 2024 09:58

Doordring heel Nederland van de boodschap van bekering

Uw gift brengt de boodschap van bekering en hoop van Onze Lieve Vrouw in Fatima aan duizenden mensen.

Doneer