Kardinaal Zen, "aangeklaagd enkel en alleen omdat hij optrad als beheerder van een fonds dat rechtsbijstand verleende" (foto: Wikimedia).
Kardinaal Zen, het ‘geweten van Hongkong’, ligt onder vuur
Daags nadat hij voor een Chinese rechtbank verschenen was, vierde kardinaal Joseph Zen in Hongkong, de H. Mis op het feest van Maria Hulp der Christenen. Die dag, 24 mei, is bovendien het feest van Onze Lieve Vrouw van Sheshan. Chinese gelovigen verdrongen zich om die bijzondere H. Mis bij te wonen.
Wederzijdse solidariteit
De kardinaal preekte echter niet over China, maar over de lijdende Kerk in Myanmar, die onder druk staat van een onwettig militair regime, en over zijn collega Salesiaan en aartsbisschop van Yangon, kardinaal Charles Bo. Het was een treffend gebaar van wederzijdse solidariteit. Want de kardinaal van Myanmar had na de arrestatie van kardinaal Zen op 11 mei een van de sterkste steunbetuigingen voor hem afgegeven. "Mijn broer kardinaal, Zijne Eminentie Joseph Zen”, aldus kardinaal Bo, “werd gearresteerd en wordt aangeklaagd enkel en alleen omdat hij optrad als beheerder van een fonds dat rechtsbijstand verleende aan activisten."
Beschuldigden helpen
En Bo, voorzitter van de Federatie van Aziatische Bisschoppenconferenties, voegde daar nog aan toe: "In elk systeem waar de rechtsstaat bestaat, is het verlenen van bijstand om mensen die vervolgd moeten worden te helpen hun gerechtskosten te betalen, een juist en aanvaard recht. Hoe kan het een misdaad zijn om beschuldigden te helpen met hun juridische verdediging en vertegenwoordiging?"
Hoofd Salesiaanse Provincie van China
Kardinaal Joseph Zen heeft met zijn negentig jaar een aanzienlijk deel meebeleefd van de lijdensweg die de Kerk in China doormaakt. Geboren in Shanghai in 1932 in een katholiek gezin, ontvluchtte hij China tijdens de oorlog met zijn ouders, ging naar de katholieke school en vervolgens naar het seminarie in Italië bij de Salesianen. Zes jaar lang was hij hoofd van de Salesiaanse Provincie van China (1978-1984). In 1996 werd hij hulpbisschop van Hongkong en vervolgens van 2002 tot 2009 bisschop. Paus Benedictus XVI creëerde hem in 2006 kardinaal.
Communistische infiltratie
Toen de Volksrepubliek China zich in de jaren negentig leek te openen voor de buitenwereld was Zen de eerste Chinese priester die daar les mocht geven in seminaries. “Sommigen beschuldigden mij van 'collaboratie met de vijand'”, merkte hij later op, “maar ik had een taak te vervullen voor mijn Chinese broeders.” Hongkong werd door Groot-Brittannië in 1997 overgedragen aan China met bepaalde ‘garanties’ wat betreft de rechten van de inwoners. De tekenen van communistische infiltratie binnen de Hongkongse samenleving werden echter al meteen zichtbaar. Voor bisschop Zen was dit reden om zich duidelijk uit te spreken en te waarschuwen voor het bedrieglijke onderdrukkingsregime van communistisch China.
Individuele en religieuze rechten
Deze lijn houdt kardinaal Zen vol tot op de dag van vandaag. Dit steekt velen op hoge posities, omdat het Vaticaan uit is op goede contacten met Peking. Daarin passen geen lastige dissidenten als kardinaal Zen, die ondanks Chinese dreigementen openlijk de strijd aanbindt met alle pogingen van de autoriteiten om de individuele en religieuze vrijheden van gelovigen in te perken. Deze rechten waren in communistisch China altijd al minimaal, maar nu worden zij ook in Hongkong steeds meer bedreigd.
Reactie Parolin was wel erg diplomatiek
De manier waarop kardinaal Bo van Myanmar gereageerd heeft op de arrestatie van kardinaal Zen stond in schril contrast met die van de staatssecretaris van het Vaticaan, kardinaal Pietro Parolin. Kardinaal Bo legde de nadruk op waarheid, gerechtigheid en vrijheid, terwijl kardinaal Parolin in een wel erg diplomatieke verklaring zei dat "de meest concrete hoop is dat initiatieven zoals deze de reeds complexe en niet eenvoudige weg van de dialoog niet zullen compliceren".
'Socialistische kernwaarden'
De arrestatie en voorwaardelijke vrijlating van kardinaal Zen past in een groter plaatje. In 2016 gaf staats- en partijleider Xi Jinping instructies aan de partij om de ideologische controle over de samenleving over te nemen. De leiders van religieuze gemeenschappen moesten onderdanigheid aan de Communistische Partij belijden totdat Xi Jinping uiteindelijk op het 19e Partijcongres in oktober 2017 eiste dat hun religieuze leer de "socialistische kernwaarden" moest weerspiegelen, waarin veel christenen echter tal van strijdigheden zien met hun geloofsovertuiging. Kinderen en jongeren onder de 18 mogen helemaal niet meer bidden, kerken worden gesloten en naar schatting 5.000 tot 10.000 christenen zijn gevangen gezet op basis van nieuwe regels over religieuze aangelegenheden die in 2018 zijn ingevoerd.
Lees ook: ‘Engelen brachten het huis van Onze Lieve Vrouw naar Loreto’
‘Voordat je gedood wordt, moet je schreeuwen’
Kardinaal Zen heeft de ‘dialoog’ met de communistische autoriteiten steeds verworpen, zolang die hun leven niet beteren. “Veel mensen denken dat het een goed idee is om liefde, dialoog en tolerantie te prediken, ‘Laten we van elkaar houden’ Dat is allemaal prima, maar in de huidige context bij lange na niet genoeg”, zei hij in gesprek met de krant La Croix. “Maar wanneer het ene kamp het andere vervolgt en zegt dat het bereid is om demonstranten te doden, zitten we niet in een tijd voor dialoog. Voordat je gedood wordt, moet je schreeuwen en protesteren. Aan de katholieke kant zijn we erg verdeeld, en de officiële woorden van de lokale hiërarchie blijven erg voorzichtig."
‘Geweten van Hong Kong’
De juistheid van die woorden zou spoedig blijken. Toen kardinaal Zen door het Chinese communistische regime werd gearresteerd, gaf ook het aartsbisdom Hong Kong slechts een onopvallende verklaring af. Hieruit blijkt de angst van het bisdom om bij de Chinese autoriteiten in een slecht blaadje te komen. Van zijn kant riskeert kardinaal Zen als het ‘geweten van Hongkong’ echter een zware gevangenisstraf.
Laatst bijgewerkt: 22 november 2023 17:58