De heilige keizer Hendrik II
Hendrik de Goede: de enige keizer die heilig is verklaard
Wie is de enige keizer die heilig is verklaard? Menig katholiek zal de schouders ophalen of “Karel de Grote” zeggen. Maar het correcte antwoord is Hendrik II (973 – 1024), keizer van het Heilig Roomse Rijk. De Kerk viert op 13 juli zijn feestdag.
Koning van Duitsland én Italië
Hendrik werd geboren in 973 als zoon van de hertog van Beieren en de dochter van de Bourgondische koning. Zijn jeugdjaren bracht hij als banneling door, vanwege de opstandigheid van zijn vader tegen de keizers van het Heilig Roomse Rijk. Hendrik groeide op in klerikale kringen en genoot daar een uitstekende opleiding. In 995 volgde hij zijn vader op. Zeven jaar later volgde zijn kroning als koning van Duitsland. Bedreven in de staatkunde én de krijgskunde, wist Hendrik de Bohemen aan zijn rijk toe te voegen en kon hij zich tot koning van Italië laten zalven. De apotheose van zijn heerschappij was de kroning tot keizer van het Heilige Roomse Rijk op 14 februari 1014, door paus Benedictus VIII.
Keizer onderhield goede relaties met Kerk
In de middeleeuwen was de relatie tussen de Heilige Roomse Rijk en de katholieke Kerk vaak stroef. Zo wilden keizers én pausen zeggenschap over de benoeming van bisschoppen. De devote Hendrik cultiveerde echter goede relaties met prelaten en stimuleerde de monastieke hervormingen. Hierin liep hij vooruit op de monastiek geïnspireerde hervormingsbeweging die vleugels kreeg onder paus Gregorius VII (r. 1073 – 1085). Deze beweging keerde zich tegen de wijdverbreide handel in klerikale ambten en zag op strikte handhaving van het celibaat. Het maakte een einde aan veel corruptie in de Kerk, zodat zij vrij en verheven het Evangelie van Onze Lieve Heer kon uitdragen in de wereld.
Hendrik én Cunegonde werden heilig
Hendrik was nooit heilig verklaard als zijn levenswandel niet evident heilig was. Samen met zijn vrouw keizerin Cunegonde – ze bleven kinderloos – wijdde hij zich aan het geestelijk leven van zijn onderdanen. Hij liet op eigen kosten de indrukwekkende dom van Bamberg bouwen. Hendrik was een oblaat (‘lekenlid’) van de Benedictijnen. De geneugten die bij het (zware) keizersambt kwamen kijken ontzegde hij zichzelf voor een leven van offer en boetedoening. Hendrik stierf in 1024. Zijn gedachtenis leefde voort. Een cultus ontstond en op zijn voorspraak werden wonderen verricht. Dit was voor paus Eugenius III genoeg reden om hem in 1146 heilig te verklaren. Dezelfde eer viel zijn vrouw Cunegonde ten deel in 1200.
De keizer en de aartsengel Michaël
Jacobus de Voragine, auteur en aartsbisschop, tekende in de dertiende eeuw enkele legenden op over de heilige keizer Hendrik. Eén luidt als volgt: “Kort voor zijn dood had de keizer een zware droom. De volgende dag vertelde hij erover aan zijn personeel. Hij droomde dat hij al dood was. Daar verschijnt Sint-Michaël met de weegschaal om zijn goede en kwade daden tegen elkaar af te wegen. Van rechts komen er een paar duiveltjes aangeslopen die de weegschaal naar hun kant omlaag beginnen te trekken. Ze moeten er hard voor werken, maar ze zijn er toch behoorlijk zeker van dat zij in hun opzet zullen slagen... Dat kan je zien aan de manier waarop het onderste duiveltje vrolijk met zijn staart kwispelt.”
Heilige Laurentius schiet te hulp
“De keizer neemt dat alles waar en begint steeds ongeruster te worden. Hij staat er links wat stilletjes, bijna als een stout kind dat in de hoek is gezet. Maar hij vraagt om hulp aan zijn lievelingsheilige, Laurentius. Hij had immers hem ter ere een gouden kelk geschonken aan Merseburg bij Eichstätt. Daar verschijnt dus de heilige en deponeert die kelk op de schaal met goede daden. Onmiddellijk slaat ze door en wel zo heftig, dat het duiveltje dat juist op de andere schaal was geklauterd, als het ware gelanceerd wordt en zich nog maar ternauwernood aan de ophangkettingen kan vastklampen. De keizer kan opgelucht adem halen: hij is gered. Maar de keizer is een voorzichtig man. Hij gluurt, zoals we zien, voor alle zekerheid eerst over de schouder van Laurentius om te zien of de kelk inderdaad de doorslag geeft. Nu pas kan hij opgelucht adem halen.”
Lees ook: Hoe Sint-Michaël bij Robbie de duivel uitdreef
Laatst bijgewerkt: 11 juli 2025 13:12