Gregorius de Grote
De heilige paus Gregorius, wegbereider van de Middeleeuwen
Gregorius de Grote leefde in de zesde eeuw (ca. 540 – 604 n.Chr.). Deze heilige paus wordt beschouwd als een van de grondleggers van de Middeleeuwen in het Westen. Wat hij zaaide groeide uit tot onze christelijke beschaving.
Gregorius de Grote
In de Dictionnaire de la Conversation et de la Lecture van William Duckett, vinden we de volgende biografische vermelding over hem: "De heilige Gregorius werd geboren in Rome als zoon van de rijke Senator.... Na zijn opvoeding en zijn jeugd, achtte keizer Justus hem waardig om tot praetor verheven te worden, vanwege zijn grote kennis. In dit ambt werd de jongeman later in de Eeuwige Stad beroemd om zijn intelligentie, zijn rijpe oordeel en zijn grote liefde voor rechtvaardigheid. Sommigen maakten hem echter verwijten vanwege de grote luxe en wereldse pracht van zijn kleding en gewoonten. Zij vreesden dat hij het immense fortuin dat zijn vader hem had nagelaten, zou verkwisten.
Worstelen met pracht en praal
Vanwege zijn vroomheid en verlangen om op God gericht te zijn, worstelde ook Gregorius zelf onophoudelijk tegen deze pracht en praal. Na de dood van zijn vader, verscheen hij plotseling als een ander mens. Hij gaf zijn rijke kleren en kostbare meubelen weg om de armen te helpen en nam het kloosterkleed aan in de Sint-Andreasabdij, die hij stichtte. Ook gaf hij opdracht tot het stichten van zeven kloosters, waarvan zes op Sicilië. Tegen zijn wil kozen zijn medebroeders hem spoedig tot abt.
Tussen plichtsbesef en bidden in het klooster
Vasten, bidden en studeren werden zijn enige bezigheden. Onder de indruk van enkele jonge Engelsen die op de slavenmarkt van Rome te koop werden aangeboden, betreurde Gregorius het dat deze eilandbewoners niet christelijk waren. Daarom kreeg hij toestemming van paus Benedictus I om in Groot-Brittannië het geloof te prediken. Hij was echter nog maar net op weg of zowel de geestelijkheid als het volk dwongen hem terug te keren. In 578 werd hij diaken van de Roomse Kerk. In 580 zond paus Pelagius II hem naar Constantinopel, waar hij de achting van het gehele keizerlijke hof verwierf. Bij zijn terugkeer naar Rome trachtte paus Pelagius hem als zijn secretaris te behouden. Gregorius vond het ambt echter te belastend om te blijven. Tenslotte kon hij, dankzij zijn gebed, terugkeren naar zijn monniken.
Lees ook: Hoe de zielen uit het vagevuur Padre Pio om hulp smeekten
Paus tegen wil en dank
Na de dood van paus Pelagius werd Gregorius door het volk van Rome tot paus uitgeroepen. Gregorius sloeg de schrik om het hart. Hij ontvluchtte de Eeuwige Stad, schreef de keizer om hem te smeken zijn verkiezing niet te bevestigen en verborg zich in een grot. Het volk ontdekte hem en bracht hem naar Rome. Ondanks zijn protest liet het volk hem tot paus kronen op 13 september 590.
Bescheiden en nederig
De heilige man had vijanden die hem beschuldigden van oneerlijkheid en hypocrisie, hoewel zijn hele levenswandel een weerlegging was van dergelijke beschuldigingen. De eenvoud van zijn huishouding was een getuigenis van zijn bescheidenheid en nederigheid. Hij wijdde zijn inkomen aan het helpen van de armen. Zijn voortdurende zorg was het onderwijzen van het volk. Volgens keizer Mauritius maakte paus Gregorius een einde aan het schisma van de bisschoppen van Istrië. Hij bewerkte ook de bekering van de Lombarden in noord-Italië en de vernietiging van het Arianisme, waarover hij buitengewoon verheugd was in zijn brieven aan koningin Theodolinda.
Sint-Augustinus van Canterbury bekeert de Angelsaksen.
Missionering en goed bestuur
Toch vergat Gregorius de Engelsen niet. Onder leiding van de monnik Augustinus vertrokken zijn missionarissen in 595 en kwamen twee jaar later aan in het koninkrijk Kent, waar koningin Berta de triomftocht van het evangelie had voorbereid. Koning Ethelbert en een groot deel van het Engelse volk bekeerden zich. Gregorius zette zich onvermoeibaar in voor het hervormen van de liturgie en met het handhaven van de discipline. Nadat hij het Antifonarium had geschreven, regelde hij de volgorde van de psalmen, gebeden en liederen in het getijdengebed. In Chartres richtte hij een academie op voor zangers (schola cantorum) en gaf hij, zweep in de hand, jonge koorzangers les in het gregoriaanse gezang.
Niet aflatende ijver
Zijn werklust en niet aflatende ijver waren niet bevorderlijk voor de genezing van de ziekten die Gregorius maar bleven achtervolgen. Jicht hield hem vaak aan bed gekluisterd, maar de vreselijke pijnen daarvan maakten geen einde aan zijn buitensporige activiteit. Geen paus heeft meer brieven geschreven dan Gregorius. Hij had een buitengewone gave om waarheid van laster te onderscheiden in beschuldigingen tegen priesters. Hij was een energieke tegenstander van vervalsers, heksen, corrupte clerici en schismatieken. Deze grote pontifex stierf op 12 maart 604, na dertien jaar, zes maanden en tien dagen in zijn ambt.
Lees ook: Zelfs als de Kerk wordt verwoest door wolven van ketterij, laat ons aan haar zijde staan
Doctor van de Kerk
Zijn commentaren op de Heilige Schrift hebben een grote invloed uitgeoefend op het christelijk denken in de Middeleeuwen, waardoor hij de titel van Doctor van de Kerk kreeg. Met de heilige Ambrosius, de heilige Augustinus en de heilige Hiëronymus is hij een van de vier grote doctors van de Latijnse Kerk. De bewering dat de heilige Gregorius de Grote een ware stichter van de Middeleeuwen was, is volledig terecht. Of hij nu dienstbaar was als eenvoudige priester, diaken of paus, wij zien dat zijn buitengewoon vruchtbaar leven diende om het laatste overblijfsel, de laatste barst in de deur die ons scheidde van de heidense oudheid, te sluiten. Hij opende de deur naar het nieuwe tijdperk dat op het punt stond geboren te worden.
Bestrijder van het heidendom
Wat de heidense oudheid betreft, zien we hoe hij de overblijfselen van het heidendom bestreed. Hij beval de laatste nog bestaande heidense tempels niet te vernietigen, maar de heidense eredienst te staken en de gebouwen te gebruiken voor katholieke erediensten. Hij roeide het Arianisme uit, een plaag van het West-Romeinse Rijk. De Arianen waren al langer in Europa een kwade invloed geweest, die de barbaren, die het West-Romeinse Rijk tijdens de grote volksverhuizingen binnetrokken, in dwaling leidden (Arianen loochenden de Godheid van Christus).
Korte metten met kwalen
Sint-Gregorius maakte korte metten met de zedeloosheid en andere verwerpelijke kwalen uit de oudheid. Tegelijkertijd bouwde hij aan een nieuw tijdperk. Hij was een groot stichter van kloosters - de uitbreiding van het kloosterleven in gemeenschap is een van zijn meest kenmerkende werken die de vroege Middeleeuwen hebben getekend. Hij was zelf ook overste van een klooster.
Gregorius bij Onze Lieve Vrouw en het Kind Jezus, naast Sint-Johannes de Doper.
Gregoriaans
Paus Gregorius werkte aan de invoering van het gregoriaans. Door dit te doen, verrijkte de grote paus de geschiedenis met een prachtige kunstschat. Beroemd is het beeld van deze Doctor van de Kerk en eminent politicus, met de zweep in de hand, zijn leerlingen het gregoriaans aan het onderwijzen. Hij houdt geen stok maar een zweep vast om zijn leerlingen te corrigeren wanneer dat nodig is. Dit kleurrijke beeld is een schilderij of zelfs een glas-in-loodraam waard. Gregorius heeft de Middeleeuwen een stem gegeven door het gregoriaans in te voeren, dat van begin tot eind het grote gezang en de stem van de Middeleeuwen is geweest. Hij drukte zijn karakter op het benedictijnse leven, dat de heilige Benedictus in gang had gezet, maar nog niet het stempel van vastheid en vorm had gekregen dat hij verschafte.
Missie
Anderzijds is ook zijn missionariszin bewonderenswaardig. Grotendeels door zijn toedoen zijn de missies in Engeland en Ierland in gang gezet. Deze missies gaven op hun beurt aanleiding tot de grote stroom van missionarissen die terugkeerden naar het continent om Duitsland en de Lage Landen te evangeliseren. Zo zien we hem de zaden van de Middeleeuwen zaaien.
Lees ook: Dit gebeurde er tijdens de derde verschijning van Onze Lieve Vrouw in Fatima
IJver voor de eenheid
We zien hem, zij het tevergeefs, genezing trachten te brengen aan de grote wonde van het christendom in die tijd, het Romeinse Rijk van het Oosten, dat steeds vatbaarder werd voor schisma's. Dit rijk had altijd geworsteld tussen ketterij en de katholieke waarheid. Het rijk viel uiteindelijk uiteen. Toch probeerde Gregorius die muur van de stad van Jezus Christus, die dreigde te vallen, te beveiligen. Zijn gebrek aan succes is een ander voorbeeld van de grote ondankbaarheid van Byzantium voor de ijver van de pausen. Mannen als hij waren ook bij het volk en veel geestelijken in het Oosten geliefd en invloedrijk. Zij slaagden er echter niet in om de hang van de trotse stad naar immoraliteit, weekheid, roekeloosheid ketterij uit te roeien.
Problemen van zijn tijd
Daarom kunnen we zeggen dat deze grote geest alle problemen van zijn tijd heeft aangepakt. Gregorius analyseerde en confronteerde ze terwijl hij werken schreef die pijlers werden van het middeleeuwse denken. Zijn zeer rijke en bewonderenswaardige leven was volledig gewijd aan de dienst van de Katholieke Kerk en de Christelijke beschaving.
Paus Gregorius en zijn belang voor vandaag
Wat zou de heilige Gregorius zeggen als hij vandaag zou herrijzen? Wat zou hij, vanuit de hoogte van de hemel, zeggen over onze wereld, die zo verschilt van de wereld die hij kende. Hij leefde in een ruwe periode van de geschiedenis, gekenmerkt door wanorde en zelfs flagrante misdaden. Maar terwijl het volk in zijn tijd deelnam aan slechte daden, riepen ze ook een heilige uit tot paus. De heilige vluchtte voor hen, maar zij spoorden hem op en plaatsten hem in het pausambt. Zij konden een heilige van een niet-heilige onderscheiden en verkozen de heilige boven de slechte. Zou vandaag de dag hetzelfde gebeuren? Zijn er heden ten dage ook heiligen die voor het ambt van het pausschap zouden vluchten? Zouden de mensen vandaag ook achter een heilige aangaan om hem terug te halen en tot Paus te maken? Hoe is alles veranderd.
Voorspreker voor een nieuwe hervorming van Kerk en wereld
Laten we de heilige Gregorius I bidden om ons tijdperk te veranderen, om het na de zuiverende straffen die het zal moeten ondergaan, te veranderen in een nieuwe en nog luisterrijkere nieuwe Middeleeuwen, een gebed dat hij - één van de grondleggers van de meest glorieuze Middeleeuwen - onmiddellijk zal begrijpen. Heilige Gregorius, bid voor ons.
Een getuigenis
"Hij richtte een zangschool (schola cantorum) op, waarvan het geluid ook nu nog in de Heilige Roomse Kerk te horen is. Voor het gebruik van deze schola liet hij twee huizen bouwen, het ene bij de trappen van de Basiliek van Sint Petrus de Apostel, het andere grenzend aan de gebouwen van het Pauselijk paleis bij de St. Jan van Lateranen. Daar worden tot op heden het bed waarop hij lag om zangonderricht te geven, de zweep waarmee hij de koorzangers disciplineerde, en zijn oorspronkelijke Antifonarium met rechtmatige verering bewaard. Door een clausule in zijn testament verdeelde hij, op straffe van anathema, eigendomstitels (van land) tussen de twee delen van de Schola als beloning voor hun dagelijkse eredienst." - Jean Hymonides (824 – 882 n.Chr.) genoemd de diaken, monnik te Monte Cassino, Vita S. Gregorii Magni, lib. II, 6-10.
Eerder verscheen dit artikel van professor Plinio Corrêa de Oliveira in het Engels op tfp.org
Laatst bijgewerkt: 14 november 2023 06:43