Geboren in Utrecht, diende Adriaan Floriszoon Boeyens (1459 - 1523) de laatste twintig maanden van zijn leven als paus.
De mea culpa van de Nederlandse paus Adrianus VI: 'We willen onze ijver richten op het verbeteren van de Curie."
De instructie van paus Adrianus VI, voorgelezen door de pauselijke nuntius Francesco Chieregati aan de Duitse vorsten die op 3 januari 1523 bijeen waren in de Rijksdag van Neurenberg, is een gedenkwaardig document.
Twee vijanden: de Turken en de corruptie in de Curie
De context waarin deze instructie door de paus werd gedicteerd, is namelijk de ernstige crisis van de 16e eeuw. “Twee dingen”, verklaarde de paus tijdens het consistorie van 1 september 1522, "liggen mij bijzonder na aan het hart: de eenheid van de christelijke vorsten in de strijd tegen de gemeenschappelijke vijand, de Turken, en de hervorming van de Romeinse Curie" (zie het hieronder geciteerde werk, p. 61). Aan deze gebeurtenissen moet nog de protestantse crisis worden toegevoegd.
Waarde personen voor Kerkelijke ambten
Adrianus VI wees niet alleen op de kwalen van de Kerk, maar streefde ook naar een grondige hervorming om deze aan te pakken, een hervorming die hij met vaste vastberadenheid had ondernomen, beginnend aan de top. Waar mogelijk verzette hij zich tegen de accumulatie van rijkdom en verbood hij alle vormen van simonie. Hij zorgde voor de aanstelling van waardige personen in Kerkelijk ambten, waarbij hij de meest nauwkeurige informatie over de leeftijd, de zeden en de opleiding van de kandidaten verzamelde en moreel verval meedogenloos bestreed. Met de radicale hervorming van de Romeinse Curie door Adrianus VI wilde deze nobele paus niet alleen een einde maken aan een toestand die hem diep verafschuwde, maar hoopte hij ook de Duitse staten het voorwendsel voor hun afvalligheid van Rome te ontnemen.
Latere pausen prezen dit document
Grote delen van dit pauselijke document zijn door de Oostenrijkse historicus Ludwig von Pastor overgenomen in zijn beroemde werk Geschichte der Päpste. Kort na de publicatie van het eerste deel van dit werk eerde paus Leo XIII de auteur. Later, ter gelegenheid van de publicatie van het vierde deel, werd Pastor beloond met een lofbrief geschreven door paus Pius X.
Christus zuiverde eerst de tempel
We citeren nu het laatste deel van deze instructie: “Ik wil verder zeggen dat wij openlijk belijden dat God deze vervolging van Zijn Kerk toestaat vanwege de zonden van de mensen, en in het bijzonder van priesters en prelaten; het is zeker dat Gods hand niet zo kort is dat Hij ons niet kan redden, maar het is de zonde die ons van Hem scheidt, zodat Hij ons niet hoort. De Heilige Schrift leert duidelijk dat de zonden van het volk hun oorsprong vinden in de zonden van de geestelijken, en daarom, zoals (de heilige Johannes) Chrysostomus aangeeft, ging onze Verlosser, toen Hij de zieke stad Jeruzalem wilde zuiveren, eerst naar de tempel om de zonden van de priesters te straffen, zoals een goede arts die de ziekte bij de wortel behandelt. We weten heel goed dat er zelfs binnen deze Heilige Stoel al jarenlang verfoeilijke dingen aan het licht komen: misbruiken in Kerkelijke aangelegenheden, overtredingen van voorschriften; ja, alles is tot het kwade veranderd. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de ziekte zich heeft verspreid van het hoofd naar de leden, van de pausen naar de prelaten.
Een mea maxima culpa
"Wij allen, prelaten en geestelijken, zijn afgedwaald van het pad van de gerechtigheid, en lange tijd was er niemand die juist handelde. Daarom moeten wij allen God verheerlijken en ons voor Hem vernederen: laat ieder nadenken over de redenen van zijn val en weer opstaan, in plaats van door God te worden geoordeeld op de dag van Zijn toorn. Daarom zult u in onze naam beloven dat wij al onze ijver zullen aanwenden om eerst de Romeinse Curie te verbeteren, waar misschien al dit kwaad zijn oorsprong heeft gevonden; zo zal, net zoals de ziekte hier is begonnen, ook de genezing hier beginnen, waartoe wij ons des te meer verplicht voelen omdat iedereen een dergelijke hervorming wenst.
Adrianus werd paus met tegenzin
"Wij hebben nooit naar de pauselijke waardigheid gestreefd en hadden liever onze ogen gesloten in de eenzaamheid van het privéleven: wij zouden graag afstand gedaan hebben van de tiara, en alleen het respect voor God, de legitimiteit van de verkiezing en het gevaar van een schisma hebben ons ertoe gebracht het ambt van opperherder op ons te nemen, dat wij niet uit ambitie willen uitoefenen, noch om onze verwanten te verrijken, maar om de Heilige Kerk, de bruid van God, haar oorspronkelijke schoonheid terug te geven, de onderdrukten te helpen, geleerde en deugdzame mannen te verheffen en, in het algemeen, alles te doen wat een goede herder en een ware opvolger van Sint-Petrus betaamt.
"Stap voor stap te werk gaan"
“Laat echter niemand verbaasd zijn als wij niet alle misstanden in één keer uit de weg ruimen, want de ziekte heeft diepe wortels en is sterk vertakt: wij zullen daarom stap voor stap te werk gaan en eerst de ernstige en gevaarlijkste kwaden met passende middelen aanpakken, opdat een overhaaste hervorming van alles de situatie niet nog meer in verwarring brengt. Aristoteles zegt terecht dat elke plotselinge verandering gevaarlijk is voor de republiek.” (cf. op. cit., deel IV, deel II, Rome, Desclée & C. Editori, 1923, pp. 87-88).
Wijze overwegingen
Hoeveel diepgaande lessen kunnen we uit deze nobele en wijze overwegingen trekken! Niemand kan ze oneerbiedig jegens de Heilige Kerk, schandalig, revolutionair of godslasterlijk noemen, zoals sommige bekrompen katholieken misschien snel zouden doen. En hoeveel concrete voorbeelden zouden we in elk land van de hedendaagse christenheid kunnen aanhalen om deze leer van Adrianus VI te bevestigen!
Deze tekst is ontleend aan pliniocorreadeoliveira.info.
Laatst bijgewerkt: 25 april 2025 08:32