De H. Elisabeth van Portugal. Schilderij van Jan Provoost (+1529).
De H. Elisabeth van Portugal: voorbeeldige koningin, echtgenote en moeder
Het verhaal van onze heilige begint met koning Jacobus I van Aragon, bekend als 'de Overwinnaar' vanwege zijn militaire glorie en als 'de Heilige' vanwege zijn bewonderenswaardige vroomheid. Hij verbrak de relatie met zijn zoon en erfgenaam Peter (de Grote genoemd) omdat diens huwelijk met prinses Constance, dochter van de koning van Sicilië, zonder vaderlijke toestemming was gesloten.
Grootvader werd voogd
Dit vreemde conflict eindigde onverwacht. Toen Elisabeth (Isabel), de eerste vrucht van deze verbintenis, in 1271 werd geboren, beschouwde Jacobus I haar geboorte als een teken van voorliefde van zijn oudtante, de heilige Elisabeth van Hongarije. Het pasgeboren kind betoverde de grote krijger zo dat hij zijn zoon vergaf en de voogdij over het meisje wilde uitoefenen in haar jonge jaren. Zo begon het leven van deze toekomstige heilige.
Dagelijks het Goddelijk Officie
Heiligheid werd in haar geboren vanaf het moment dat ze tot leven kwam. Als ze huilde zoals elke andere baby, was het voldoende om haar een kruisbeeld of afbeelding van de Maagd te laten zien om haar stil te krijgen. Er straalde zoveel heiligheid en lieflijkheid uit dat kleine wezen dat de hofdames het als een genade beschouwden om haar te aanschouwen. Elisabeth verloor haar deugdzame grootvader op vijfjarige leeftijd en keerde terug naar haar ouderlijk huis, waar ze groeide in genade en heiligheid. Toen ze acht jaar oud was, reciteerde ze dagelijks het Goddelijk Officie.
Gehuwd met twaalf jaar
Elisabeth dacht er eerst aan om haar maagdelijkheid aan God toe te wijden. Maar door goddelijke verlichting en de aanbeveling van haar biechtvader begreep ze dat haar rol als prinses vereiste dat ze een echtgenoot accepteerde en de evangelische deugden op de troon liet schijnen. Daarom trouwde ze op twaalfjarige leeftijd met Dionysius, koning van Portugal. Aan het Portugese hof bleef ze een toonbeeld van deugdzaamheid, zoals ze dat ook in Aragon was geweest. Haar uitstekende voorbeeld leidde vele adellijke dames tot het christelijke leven. De roem van haar uitmuntende voorbeeld bereikte snel alle uithoeken van Portugal en wekte overal heilige navolging op.
Wederopbouw na islamitische bezetting
Elisabeth arriveerde in Portugal op een moment dat het islamitische juk de natie niet langer bedreigde. Portugal breidde zijn grenzen uit tot hun huidige grenzen en ging een nieuw tijdperk van vrede en welvaart in. Koning Dionysius herbouwde door oorlog verscheurde steden en stichtte ziekenhuizen en scholen, waaronder de beroemde Universiteit van Coimbra. Hij restaureerde en bouwde kerken en weeshuizen voor de kinderen van degenen die in de oorlogen waren gedood. Hij wijdde zich zo ijverig aan de landbouw dat hij de titels van Boerenkoning en Vader van het Rijk kreeg.
‘Koningin der Boeren’
Natuurlijk speelde Sint-Elisabeth ook een cruciale rol in deze taken, wat haar de bijnaam Koningin der Boeren opleverde. Elisabeth was een voorbeeld van respect, liefde en gehoorzaamheid aan haar echtgenoot. Hoewel hij begiftigd was met vele kwaliteiten die hem tot een vriend van rechtvaardigheid en waarheid maakten, werd hij in zijn jeugd op een dwaalspoor gebracht. Hij onderhield vele ongeoorloofde relaties waaruit verschillende bastaardkinderen werden geboren.
Morele ellende van echtgenoot
Omdat de belediging voor God ernstiger was dan voor haar en gezien zijn schandalige gedrag, leed de koningin en beoefende ze de deugd van geduld met de morele ellende van haar man. Ze bad en offerde voor hem en probeerde hem tot een deugdzaam leven te bewegen. Koning Dionysius begreep de grootmoedigheid van zijn vrouw en stond haar toe om haar devoties en liefdadigheid te beoefenen. Haar geduld bracht hem er uiteindelijk toe om zijn fouten te erkennen, zijn verdorvenheid goed te maken en boete te doen voor zijn zonden.
Verbannen door ontrouwe echtgenoot
Zijn zoon, prins Afonso, toonde niet dezelfde berusting met betrekking tot de zonden van de koning. Hij wilde op nobele wijze een einde maken aan de wandaden tegen zijn moeder. Op een dag kwam hij openlijk in opstand tegen zijn vader, die besloot zijn zoon te verrassen en hem tot het einde van zijn dagen in een toren op te sluiten. De koningin ontdekte het plan van haar man en liet haar zoon waarschuwen voor het gevaar. Enkele kwaadwillende hovelingen beschuldigden haar tegenover de koning van steun aan zijn opstandige zoon en hielpen hem zelfs aan wapens. De al te goedgelovige koning verbande Elisabeth uit het paleis, beroofde haar van alle inkomsten en verbande haar naar de stad Alenquer.
Vader en zoon sluiten vrede
Afonso riep de hulp in van Aragon en Castilië tegen zijn vader. Een burgeroorlog was onvermijdelijk. Elisabeth, zich bewust van dit gevaar, verliet Alenquer tegen de orders van haar echtgenoot in en zocht hem op in Coimbra. Ze wierp zich aan zijn voeten en smeekte hem zijn zoon te vergeven. Koning Dionysius ontving haar vriendelijk en gaf haar toestemming om vrede met hem te sluiten. De koningin ging naar Pombal, waar de prins aan het hoofd van zijn troepen stond, en herstelde de vrede door hem te verzekeren van de vergiffenis van de koning.
Goede en slechte page
De koningin had een zeer deugdzame, voorzichtige en betrouwbare page. Ze vertrouwde hem het geven van aalmoezen aan de armen toe. Een andere page, gedreven door afgunst, ging naar de koning en vertelde hem dat het vertrouwen van de koningin in de page voortkwam uit een zondige neiging. De koning, die toen een onregelmatig leven leidde, geloofde de lasteraar en beraamde heimelijk plannen om de goede page te doden. Op een dag, toen de koning langs een kalkmolen kwam, riep hij de arbeiders en beval hen dat als er iemand kwam vragen of ze hadden gedaan wat de koning had bevolen, ze hem moesten grijpen en in de grote oven moesten gooien om te vergaan.
Opgehouden door de Mis
De volgende dag stuurde koning Dionysius de page van de koningin naar de molen om te vragen of de bevelen van de koning waren uitgevoerd. De Voorzienigheid waakte echter over de deugdzame jongeman. Toen hij langs een kerk liep, stopte de page om te bidden. Toen hij zag dat de Mis begon, bleef hij staan. Toen de eerste Mis voorbij was, begon er een tweede, toen een derde, en de vrome page bleef in de kerk om te bidden. Ondertussen ontbood de koning, overmand door ongeduld, een andere bediende - de lasteraar - en stuurde hem naar de molen om vast te stellen of zijn bevel was uitgevoerd. Onmiddellijk grepen de arbeiders de ongelukkige man en gooiden hem in de oven.
Drie Missen
Daarna kwam de eerste page aan en vroeg naar het bevel van de koning. Terug in het paleis bracht hij verslag uit van zijn missie aan de vorst. De koning was verbaasd hem levend te zien en vroeg wat er was gebeurd. De page vertelde hem dat hij op weg naar de molen bij de kerk was gestopt voor een schietgebedje. Zijn stervende vader had hem aangeraden alle missen bij te wonen die hij gaande vond. Zo woonde hij drie opeenvolgende missen bij voordat hij aan het bevel van de koning voldeed. De vorst herkende het voorval als Gods oordeel dat getuigde van de onschuld van de koningin, de oprechtheid van de page en de kwaadaardigheid van de lasteraar.
Elisabeth verzorgde zieken
Koningin Elisabeth verrichtte tijdens haar leven verschillende wonderen. Toen ze een keer uit devotie de voeten van de armen waste, kwam ze een vrouw tegen met een zweer die een ondraaglijke stank verspreidde. Ze waste en behandelde de wond en kuste deze om haar afkeer te overwinnen. Na contact met de lippen van de koningin verdween de zweer.
Funderingen wonderbaarlijk gelegd
Op een nacht kreeg Elisabeth in haar slaap een ingeving van de Heilige Geest om een kerk ter ere van Hem te bouwen. Ze stuurde architecten naar de meest geschikte plaats om het gebouw te plannen. Ze kwamen terug en zeiden dat de funderingen al gelegd waren en dat de bouw kon beginnen. Iedereen was verbaasd over deze verrassende ontwikkeling, want tot de dag ervoor was er geen spoor van een fundering te bekennen. Om dit wonder voor het nageslacht vast te leggen, liet de koning een document schrijven. Toen de koningin op de plek aankwam om het wonder te zien, raakte ze in extase in het bijzijn van vele getuigen.
Prachtige geurige rozen
Een van haar bekendste wonderen betrof rozen. Toen ze geld in haar schort droeg om de armen te helpen, kwam ze haar man tegen, die vroeg wat ze daar bewaarde. Elisabeth antwoordde dat het rozen waren. Het was winter in Europa toen de hele natuur dood leek en er geen bloemen groeiden. De koning vroeg haar het schort te openen om te zien wat ze had. De koningin opende het en er kwamen prachtige, geurige rozen uit.
Bidden voor de koning
De koning was ziek en besloot om van Lissabon naar Santarém te gaan voor een verandering van klimaat. Zijn koorts nam sterk toe tijdens de reis en Elisabeth haastte zich om haar zoon op de hoogte te brengen. Toen ze met de koning in Santarem aankwam, verliet ze hem dag en nacht en verzorgde hem met haar eigen handen. Ze bestudeerde gunstige momenten om met hem te spreken over God, de strengheid van het goddelijke oordeel, de afschuw van de zonde, het berouw waarmee men de zonde moet verafschuwen en de reinheid van het geweten die nodig is om zich voor God te presenteren. Tegelijkertijd gaf ze veel aalmoezen uit voor de vorst en beval ze speciale gebeden voor hem in het hele koninkrijk.
Werken van barmhartigheid
Na de dood van koning Dionysius op 6 januari 1325 trok de koningin haar koninklijke gewaden uit, knipte haar haar af en trok een eenvoudig habijt aan van de Derde Orde van Sint-Franciscus. Nadat ze al het mogelijke had gedaan voor de ziel van de overleden koning, gaf ze zich volledig aan de zorg voor armen en zieken in ziekenhuizen en andere werken van barmhartigheid. Als koningin deed ze dit met een bijzondere doeltreffendheid en verhevenheid van ziel.
Lichaam ongeschonden
Datzelfde jaar maakte ze een pelgrimstocht naar Santiago de Compostela voor de eeuwige rust van haar man en liet daar haar kroon, juwelen, koninklijke gewaden en vele andere geschenken van grote waarde na. De heilige koningin stierf op 4 juli 1336, 65 jaar oud. Bij haar graf geschiedden vele wonderen. Elisabeth werd echter pas zalig verklaard in 1516 en heilig in 1625 (feestdag 4 juli). Bij die gelegenheid, toen men haar graf opende, was haar lichaam ongeschonden ondanks de bijna driehonderd jaar die sinds haar dood waren voorbijgegaan.
Geraadpleegde werken:
- Les Petits Bollandistes, Vies des Saints, Bloud et Barral, Parijs, 1882, deel 8, pp. 33 ff.
- Pater Ribadaneira, "Flos Sanctorum," in Dr. Eduardo Maria Villarasa, La Leyenda de Oro, L. González & Compañía, 1897, Barcelona, tome III, pp. 47 & e.v..
- Edelvives, El Santo de Cada Dia, Editorial Luis Vives, S. A., Zaragoza, 1948, tome IV, pp. 81 & ff.
- Pater Justo Perez de Urbel, O.S.B., Año Cristiano, Ediciones Fax, Madrid, 1945, tome III, pp. 66 & ff.
- Fr. José Leite, S.J., Santos de Cada Dia, Editorial A.O., Braga, 1998, tome II, pp. 375 & ff.
Dit artikel is eerder gepubliceerd op tfp.org.
Laatst bijgewerkt: 25 september 2023 13:14