Sint-Maarten, heilige van het vroegste christelijke Europa
Toen Sint-Willibrord, apostel der Nederlanden als jonge missionaris rond 690 in Utrecht arriveerde, vond hij daar de resten van een kapel. Die was gewijd aan Sint-Maarten, wiens feest op 11 november wordt gevierd.
Sint-Maarten wijd en zijd bekend
Met Sint-Maarten, die nog altijd patroon van Utrecht is, gaan we terug naar het vroege Europese christendom aan deze zijde van de Alpen. We zijn dan in de vierde eeuw, dezelfde eeuw waarin Sint-Servaas in het zuidelijke puntje van ons land, in Maastricht en omstreken actief is. Maar het gelijktijdige missiewerk van Sint-Maarten in Gallië (Frankrijk) maakte zoveel indruk, dat zijn roem zich overal verspreidde. De naam Maarten (en alle afleidingen daarvan) is in alle Europese talen ingeburgerd.
Aangetrokken door christendom
Maarten werd als Martinus rond 316 geboren in een Romeins officiersgezin in Savaria, een Romeinse stad die vandaag aan de westgrens van Hongarije ligt. Net als zijn vader trad hij in het leger toen hij daarvoor de leeftijd had bereikt. Bedenk dat in 313 keizer Constantijn het christendom als een legitieme godsdienst had aanvaard en dat die zich ook via het leger verspreidde. Ook Maarten voelde zich daartoe aangetrokken.
Maarten deelde zijn mantel
Maartens regiment werd spoedig naar Amiens in Noord-Frankrijk gestuurd. Daar zou zich de iconische gebeurtenis afspelen, die zijn stap naar het christendom zou inleiden. Bij de stadspoort kwam Maarten, zittend op zijn paard, een rillende en halfnaakte bedelaar tegen. Bewogen door medelijden verdeelde hij zijn rode mantel in twee delen en gaf een helft aan de arme man. Het wapen van Utrecht, half rood, half wit, wordt wel als de symbolische weergave hiervan geduid.
Hilarius van Poitiers
De gebeurtenis werd gevolgd door een droom. Maarten zag daarin Jezus, die zijn halve mantel droeg, daarbij herinnerend aan de woorden in Mattheüs 25:36: "Ik was naakt en gij hebt Mij gekleed" en 25:40: "als ge dat voor een van mijn geringste broeders hebt gedaan, hebt ge het voor Mij gedaan". Maarten, die nog maar doopleerling was, liet zich daarna spoedig dopen. Zodra hij uit militaire dienst was, haastte hij zich naar Poitiers om zich te voegen bij de discipelen van de heilige Hilarius, de bisschop die de strijd had aangebonden met de ketterij van het arianisme.
Ligugé: uitvalsbasis van missiereizen
Het arianisme loochent de H. Drie-eenheid en stelt in plaats daarvan dat Jezus Christus en de Heilige Geest schepsels van God zijn. Weliswaar had het Concilie van Nicea dit in 325 veroordeeld, maar daarmee was het nog niet de wereld uit. Van Hilarius kreeg Maarten toestemming zich als kluizenaar te vestigen in een verlaten streek nabij Poitiers, die nu Ligugé heet. Gesteund door monniken die zich bij hem voegde, werd Ligugé de uitvalsbasis van zijn missiereizen waarin hij – tegen de ketterij van het arianisme in – het katholieke geloof verbreidde onder de heidense plattelandsbewoners.
Bisschop tegen heug en meug
De reputatie van de kluizenaar van Ligugé werd zo groot, dat toen de bisschop van Tours overleed, Maarten als diens opvolger werd aangezocht. Toen hij liet weten daar niets voor te voelen, lokte men hem met een list de stad in, zogenaamd om een stervende te bedienen, waarna het volk hem tot de nieuwe bisschop van Tours uitriep. Hij veranderde echter niet van levenswijze, maar vestigde zich in een kleine cel op korte afstand van Tours aan de overkant van de Loire. Andere kluizenaars voegden zich bij hem en zo ontstond geleidelijk een nieuw klooster dat Ligugé overtrof, zoals blijkt uit de naam Marmoutier, Majus Monasterium (‘groter klooster’), zoals het tot op heden heet.
Een van Frankrijks grootste heiligen
Op missiebezoek in Candes werd Sint-Maarten getroffen door een ziekte. Hij liet zich naar het presbyterium van de kerk dragen en stierf daar in 397 op een leeftijd van ongeveer 81 jaar. De Kerk van Frankrijk heeft Sint-Maarten altijd beschouwd als een van haar grootste heiligen. Zijn feestdag, 11 november, was zelfs enige tijd het begin van de Advent en van het kerkelijk jaar. De devotie voor hem is altijd groot gebleven een groot aantal kerken en plaatsnamen zijn aan hem gewijd.
Laatst bijgewerkt: 11 november 2022 10:37