Sint-Beda dicteert het laatste hoofdstuk van zijn vertaling van het Johannes-evangelie. (Schilderij van J. Doyle Penrose, Wikipedia)
Sint-Beda de Eerbiedwaardige
Sint-Beda de Eerbiedwaardige werd geboren in 672 en overleed op 25 mei 735. Hij was een Angelsaksisch theoloog en historicus, vooral bekend vanwege zijn Historia ecclesiastica gentis Anglorum ('Kerkelijke geschiedenis van het Engelse volk'), die nog steeds de belangrijkste bron is voor de geschiedenis van de bekering van de Angelsaksische stammen. Maar Sint-Beda werpt daarin ook licht op die van Nederland. Zijn feestdag valt op 27 mei.
‘Eerbiedwaardige'
Niet het minst opmerkelijke aan Sint-Beda is zijn titel Venerabilis. Mogelijk beschouwden, zoals prof. Plinio opmerkt, Beda’s tijdgenoten hem als zo overduidelijk een heilige, dat zij hem niet zodanig durfden te noemen, uit angst dat dit een echte heiligverklaring na zijn dood in de weg zou staan. Daarom duidden ze hem veiligheidshalve aan met het canonieke voorstadium van heiligheid: ‘eerbiedwaardig’.
Sint-Willibrord
Sint-Beda was een geleerde die de juistheid van zijn bronnen probeerde te beoordelen en alleen opnam wat hij als betrouwbaar bewijs beschouwde. Voor de geschiedenis van zijn tijd is hij nog altijd een onmisbare bron. Hij is bovendien een jongere tijdgenoot van Sint-Willibrord, van wiens missie-activiteiten in de Nederlanden en overlijden in Echternach hij verslag doet. Tijdens zijn leven en gedurende de Middeleeuwen was Beda's reputatie echter vooral gebaseerd op zijn bijbelcommentaren. Zijn methode om gebeurtenissen Anno Domini te dateren, dus vanaf de geboorte van de Heer, vond door zijn Historia ecclesiastica algemeen ingang.
Alquin
In zijn eigen land heeft de invloed van Beda kunnen doorwerken doordat zijn leerling Egbert van York een school stichtte. Naar het vasteland van Europa strekte zijn invloed zich uit via Alcuin, (overigens een familielid van Sint- Willibrord), die het brengen zou tot hoofd van de paleisschool van Karel de Grote in Aken en aldus tot een van de belangrijkste en invloedrijkste karolingische intellectuelen.
Sint-Beda was honkvast
Er is niets bekend over Beda's afkomst. Net als Sint-Willibrord werd hij als kind al aan een klooster toevertrouwd, het klooster St. Peter in Monkwearmouth, gesticht door abt St. Benedictus Biscop. Biscop nam hem persoonlijk onder zijn hoede. Beda werd tot diaken gewijd toen hij negentien jaar oud was en tot priester toen hij dertig was. Overgeplaatst naar Monkwearmouth-Jarrow, zou hij dit klooster nauwelijks meer verlaten. Een opmerkelijk contrast met Sint-Willibrord en Sint-Bonifatius van wie de missionaire mobiliteit ons zelf nu nog verbazen kan.
Geschiedenis van Engeland
In 731/732 voltooide Bede zijn Historia ecclesiastica. Verdeeld in vijf boeken vermeldt het de gebeurtenissen in Brittannië vanaf de invallen van Julius Caesar (55-54 v. Chr.) tot de aankomst in Kent (597 n. Chr.) van de heilige Augustinus van Canterbury. Voor zijn bronnen beriep hij zich op het gezag van oude brieven, de "tradities van onze voorvaderen" en zijn eigen kennis van eigentijdse gebeurtenissen. Maar hij onderzocht en vergeleek ook de verschillende manieren waarop die gebeurtenissen werden weergegeven.
Gregoriaans
Sint-Beda Venerabilis is de vroegste getuige van een traditie van kerkzang in Engeland. Mogelijk worden de werken Musica theoretica en De arte Metricâ alleen maar aan hem toegeschreven, maar ook afgezien daarvan maakt Sint-Beda in zijn werken opmerkingen die aantonen dat er in Engeland al een gezongen koorgebed bestond. In hoeverre dit overeenstemde met wat we vandaag ‘Gregoriaans’ noemen, is een spannende vraag, maar in ieder geval dateren zijn commentaren van een eeuw nadat Sint Augustinus van Canterbury de Romeinse ritus in Engeland invoerde en kort voor het moment waarop op het vasteland onder leiding van Sint-Chrodegang van Metz de vormgeving van de oudste 'gregoriaans' te noemen, op Rome geörienteerde gezangen tot stand komt.
Laatst bijgewerkt: 29 mei 2023 08:20