Hoe waardevol is een beetje vriendelijkheid en naastenliefde!
Wanneer christelijke vriendelijkheid straalt te midden van egoïsme en onbeschoftheid
Vriendelijkheid is een weldadige deugd en broodnodig om vreedzaam samen te leven in de maatschappij. Zij tempert onze abrupte onbeschoftheid en brengt ons ertoe anderen te behandelen zoals wij zelf behandeld willen worden.
Vriendelijkheid, een veelomvattende deugd
Vriendelijkheid omvat vele aanverwante deugden die voortkomen uit naastenliefde. "Zo leidt vriendelijkheid tot het met fijngevoeligheid behandelen en beoordelen van anderen en hun daden. Het leert toegeeflijkheid tegenover de gebreken en fouten van anderen. Het omvat hoffelijkheid en beschaafdheid in woorden en omgangsvormen. Vriendelijkheid omvat ook empathie, die soms met bijzondere zorg moet worden gecultiveerd. Hartelijkheid en dankbaarheid impliceren het tijdig prijzen van de goede dingen die op ons pad komen."1 Al deze deugden - vriendelijkheid, hoffelijkheid, zachtmoedigheid, genegenheid, tederheid en zachtheid - leren ons dus hoe we met mensen moeten omgaan.
Anderen behandelen zoals onze kinderen
De beroemde verkondiger aartsbisschop Fulton Sheen, legt uit dat "het woord 'vriendelijkheid' is afgeleid van verwantschap of verwantschap, en dus een genegenheid impliceert die wij van nature dragen voor hen die ons vlees en bloed zijn. De oorspronkelijke en archetypische vriendelijkheid is die van een ouder voor een kind en een kind voor een ouder, een idee dat bewaard is gebleven in het gegeven dat het Engelse kind (vriendelijk), in onze taal kind (afstammeling) is. Geleidelijk aan werd dit woord uitgebreid tot het iedereen omvatte die wij als verwanten moeten behandelen."2
Lees ook: Het Heilig Hart van Jezus: hoop voor een hopeloze wereld
Vriendelijkheid is een vrucht van de naastenliefde
Vriendelijkheid komt voort uit de deugd van barmhartigheid, die een gevolg is van de naastenliefde. Zoals de theoloog pater Antonio Royo Marin, O.P. het zegt, "de barmhartigheid brengt ons ertoe medelijden te hebben met de ellende van onze naasten en deze op een bepaalde manier als onze ellende te beschouwen, in zoverre dat wat onze broeder verdriet doet, ook ons verdriet doet .... God zelf toont barmhartigheid in extreme mate door mededogen met ons te hebben".3 Deze deugd is ook verwant met de vroomheid, die, zoals dezelfde theoloog zegt, "een kinderlijke liefde is voor God als Vader, en een gevoel van universele broederschap voor alle mensen als onze broeders en als zonen en dochters van dezelfde hemelse Vader". (p. 387). Hij voegt eraan toe: "Het is deze zelfde vroomheid die de H. Paulus ertoe bracht om verdrukt te worden met de verdrukten, om te wenen met hen die weenden, en om de zwakheden en ellende van zijn naasten te dragen met het doel om allen te redden." (p. 390).
Vriendelijkheid is de sociale deugd bij uitstek
Pater Royo Marin vervolgt (p. 402) dat welwillendheid of vriendelijkheid "de sociale deugd bij uitstek is, en een van de voortreffelijkste manifestaties van de ware christelijke geest." Het is zeer vergelijkbaar met ware vriendschap, die hij definieert als "een deugd waardoor onze woorden en uiterlijke daden gericht zijn op de instandhouding van vriendschappelijke en aangename omgang met onze medemensen. ... [Gewone vriendschap komt voort uit liefde, en onder christenen zou zij een natuurlijk gevolg moeten zijn van broederlijke naastenliefde; welwillendheid daarentegen is een soort vriendelijkheid die bestaat in woorden of daden in onze relatie met anderen, en die van ons verlangt dat wij ons vriendelijk en gezellig gedragen tegenover al onze buren, of het nu intieme vrienden of vreemden zijn." De pater voegt daaraan toe: "Waardigheid, beleefdheid, eenvoudige lofprijzingen, toegeeflijkheid, oprechte dankbaarheid, gastvrijheid, geduld, zachtmoedigheid, verfijning in woord en daad, enz. oefenen een soort aantrekkingskracht uit die moeilijk te weerstaan is." Zo is "deze kostbare deugd uiterst belangrijk, niet alleen in de omgang met vrienden, buren en vreemden, maar op bijzondere wijze in de kring van het eigen gezin, waar zij dikwijls het meest verwaarloosd wordt". Deze deugden zijn belangrijk in sociale relaties omdat mensen drie essentiële dingen van anderen willen: vriendelijkheid, respect en vergeving voor hun fouten. Zij zijn gelukkig wanneer zij goed behandeld worden. Hun ego lijdt eronder wanneer ze worden genegeerd, mishandeld of beschuldigd.
De ander als waardevol zien en daarom hoffelijk behandelen
Op een dag maakte een dochter van koning Lodewijk XV van Frankrijk een kamermeisje ongeduldig verwijten zonder goede reden. Het kamermeisje antwoordde met het uiten van haar ongenoegen over het ongeduld. De prinses zei tegen haar: "Weet je dan niet dat ik de dochter van de koning ben?" Het dienstmeisje antwoordde met waardigheid: "En weet Uwe Hoogheid niet, dat ik een dochter van God ben?" Als de mensen dus hun naasten zouden zien als kinderen van God, zouden zij hen heel anders behandelen. Wanneer wij ons hoofdzakelijk door God laten leiden, vermijden wij de hardheid van hart, die voortkomt uit ongezonde eigenliefde. In het ancien régime (achttiende eeuw), namen landen als Frankrijk vriendelijkheid en hoffelijkheid tot grote hoogten. De tijd stond bekend om zijn "douceur de vivre" - de zoetheid van het leven - omdat mensen anderen behandelden naar hun beste kant. Het is bekend dat Lodewijk XIV, de Zonnekoning in al zijn pracht en praal, zijn hoed afnam als hij een eenvoudige wasvrouw begroette.
Naastenliefde versus egoïsme
Zo "leert Franciscus van Sales ons dat de eerste voorwaarde van hoffelijkheid is nederig te zijn, want "nederigheid is niet alleen liefdevol werkzaam maar ook zoet. Naastenliefde is naar buiten geprojecteerde nederigheid, en nederigheid is verborgen naastenliefde"; beide deugden zijn nauw met elkaar verbonden. Als wij ernaar streven nederig te zijn, weten wij "het beeld van God dat in ieder mens aanwezig is te vereren" en weten wij hoe wij mensen met diep respect moeten behandelen. "4 De eerder genoemde aartsbisschop Fulton Sheen zegt ook: "Alle geestelijke afwijkingen hebben hun wortels in egoïsme, alle geluk heeft zijn wortels in vriendelijkheid. Maar om werkelijk vriendelijk te zijn, moet men in iedereen een onsterfelijke ziel zien die omwille van God bemind moet worden. Dan is iedereen kostbaar." In dezelfde geest zegt de adelaar van Hippo, de heilige Augustinus: "De vruchten van de naastenliefde zijn vreugde, vrede en barmhartigheid. Liefdadigheid vereist vriendelijkheid en broederlijke correctie. Zij is welwillend. Zij bevordert de wederkerigheid en blijft belangeloos en edelmoedig. Het is vriendschap en gemeenschap. Liefde is in zichzelf de voltooiing van al onze werken. Dat is het doel; dat is waar we naartoe rennen. We rennen erheen, en zodra we daar zijn, vinden we onze rust."
Is de deugd van de hoffelijkheid voorbij?
Helaas lijken de dagen van hoffelijkheid, vriendelijkheid en respect voorbij. Vriendelijkheid wordt steeds meer terzijde geschoven door de technologische vooruitgang. Bovenal ervaren we een diepe religieuze verweesdheid als gevolg van de kwaadaardigheid van de tijd. Mensen zijn steeds pragmatischer, egoïstischer en worden opgeslokt door hun kleine wereld en hun smartphones. Het is alsof anderen niet bestaan. Dit egoïsme maakt het bijzonder moeilijk om vriendelijk te zijn voor hen die om een gunst of een geschenk vragen. Aartsbisschop Fulton Sheen zegt zelfs: "Vriendelijkheid jegens de bedroefden wordt mededogen, dat wil zeggen lijden met, of ingaan op de nood en de pijn van anderen alsof het onze eigen pijn was. Hij legt uit dat vriendelijkheid "de belangstelling van het hart boven alle persoonlijke belangen doet uitstijgen en ons ertoe aanzet te geven wat we hebben in de vorm van aalmoezen, of het geven van iemands talent zoals een dokter een arme patiënt kan behandelen, of het geven van iemands tijd, wat soms het moeilijkste van alles is om te geven." Bijgevolg "slaagt de waarlijk barmhartige en vriendelijke mens die zijn tijd voor anderen opgeeft erin ook weer tijd te vinden."
Fulton Sheen
De aartsbisschop merkt op dat "veel mensen die thuis en op kantoor heel aardig zijn, heel onaardig en egoïstisch kunnen worden als ze eenmaal achter het stuur van een auto zitten. Dit is waarschijnlijk te wijten aan het feit dat zij thuis bekend zijn; in de auto hebben zij het voordeel van de anonimiteit en kunnen zij dus bijna brutaal zijn zonder bang te hoeven zijn dat dit ontdekt wordt". En hij concludeert: "Vriendelijk zijn uit angst dat anderen denken dat we onaardig zijn, is geen echte vriendelijkheid, maar eerder een verkapte vorm van egoïsme." Intrige, losbandigheid en pesten zijn frequente bronnen van onenigheid en leed. Zij zijn in strijd met de vriendelijkheid en het respect die sociale omgangsvormen vereisen. Jammer genoeg is het gebrek aan vriendelijkheid steeds meer in zwang geraakt door het verval van de godsdienst en de daaruit voortvloeiende verwaarlozing van de goede zeden.
Een hedendaags voorbeeld van onbaatzuchtige naastenliefde
Gelukkig bestaan er nog overblijfselen van vriendelijkheid. Soms duiken treffende voorbeelden op wanneer we ze het minst verwachten. Een oudere vriend van mij vertelde me een onvergetelijk voorbeeld van vriendelijkheid dat hij meemaakte toen hij op reis was in het buitenland. Het gebeurde op zijn reis van de Verenigde Staten naar Brazilië. Na een lange tussenstop bij zijn aansluiting in Toronto, Canada, liet hij zijn koffers achter op de luchthaven en nam hij de trein om de stad te bezoeken. Toen hij in de vrieskou over een grote laan liep, struikelde hij en viel met zijn volle gewicht op de grond. Omdat zijn handen door de kou in zijn zakken zaten, kon hij de val niet breken. Hij brak zijn neus en twee tanden en sneed zijn lippen tijdens de gewelddadige val. Het bloed stroomde rijkelijk uit zijn neus. Hij was zo verbijsterd door de val dat hij even zijn geheugen verloor en roerloos op de grond bleef liggen. Toen kwam een jong stel hem te hulp. Zij hielpen hem overeind en veegden het bloed van zijn gezicht met grote vriendelijkheid en respect voor zijn leeftijd.
Ware vriendelijkheid die de tijd neemt
Toen hij een beetje was bijgekomen, vroegen ze waar hij woonde, of er iemand was die hij kon bellen. Na een moment van geheugenverlies, legde mijn vriendin uit dat hij op bezoek was tijdens zijn tussenstop. Omdat haar zakdoek doorweekt was van het bloed, rende de jonge vrouw naar een nabijgelegen restaurant om een handvol papieren servetten te halen. Een andere jongeman, die zag dat mijn vriend rilde van de kou, kocht een paar handschoenen voor hem, hielp hem ze aan te trekken en probeerde hem op andere manieren te helpen. De twee jongemannen slaagden erin hem op een stenen bankje in de buurt te helpen zitten. De vriendelijkheid ging door. De eerste jongeman had om medische hulp geroepen. Spoedig verscheen er een ziekenwagen met enkele zeer vriendelijke verplegers. Zij onderzochten vakkundig de wonden, namen zijn temperatuur en bloeddruk op en controleerden zijn hartslag. Dit alles werd gedaan met grote vriendelijkheid en rekening houdend met zijn leeftijd.
Barmhartige Samaritanen en een gelukkige afloop
Om er zeker van te zijn dat zijn ongelukkige val zijn geheugen niet had aangetast, stelden ze hem vragen over Brazilië, zijn familie, en andere details. Als goede Samaritanen lieten ze hem achter in een ziekenhuis, waar hij zijn neus en lippen liet hechten en werd ontslagen. Nog dezelfde dag kon hij met het vliegtuig terugkeren naar Brazilië. Mijn vriend was diep geroerd door de vriendelijkheid en zorgzaamheid van deze jonge mensen. Zij waren van een technologische, computergestuurde en pragmatische generatie, verweesd van het geloof. Velen hadden waarschijnlijk nooit thuis les gekregen in beleefdheid, maar behandelden hem desondanks zo goed. Mijn vriend zei dat hij zich nooit hulpeloos voelde ondanks een ernstig ongeluk in een vreemd land waar hij niemand kende. Maar hij ontmoette mensen die voor hem zorgden met christelijke naastenliefde en die dezelfde consideratie toonden die zij een familielid zouden hebben getoond.
Dit artikel is een vertaling "When Christian Kindness Shines In an Atmosphere of Egoism and Rudeness" en verscheen eerder op tfp.org.
Voetnoten
1. Semeando Catequese, “The Virtue of Kindness” at https://semeandocatequese.word....
2. Bishop Fulton J. Sheen, Ph.D., D.D., Way to Happiness (Garden City, N.Y.: Garden City Books, 1954), pp 133-135.
3. Fr. Antonio Royo Marín, O.P., The Theology of Christian Perfection (New York: The Foundation for a Christian Civilization, 1987), p. 356.
4. Semeando Catequese.
Laatst bijgewerkt: 13 november 2023 19:25